1. Αρχαιολογικές εργασίες

Στόχοι των φετινών ανασκαφικών εργασιών, οι οποίες έλαβαν χώρα μεταξύ 14.7.2023 και 18.8.2023, ήταν η επαλήθευση ή μη των πορισμάτων των γεωφυσικών ερευνών που πραγματοποιήθηκαν κατά την περσινή χρονιά (2022). Για τις ανασκαφικές εργασίες, έγινε χρήση του προτεινόμενου συστήματος της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών στις ανασκαφές της Κορίνθου (Corinth Excavations Archaeological Manual), συνδυαστικά με το σύστημα Harris Matrix. Ορίστηκαν οι αριθμοί Deposit context number (DCN) για τον προσδιορισμό των στρωμάτων.

Πιο συγκεκριμένα, στη νότια πλαγιά του λόφου, ορίστηκαν δύο περιοχές που παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για δεδομένα που θα προκύψουν για την κατοίκηση του χώρου κατά την αρχαιότητα. Επιλέχθηκε η περιοχή στα τετράγωνα ΑΑ -4, ΑΑ -5, όπου εικάζεται ότι μπορεί να εντοπιστεί το νότιο πέρας/πλευρά του λεγόμενου Νότιου Οικοδομήματος. Και στα δύο τετράγωνα, οι εργασίες προχώρησαν παράλληλα και σε βάθος που ξεπέρασε τα 0,50 μ. Η αφαιρούμενη επιφανειακή επίχωση (DCN 01, DCN 101) αποτελούνταν στην ουσία από τα χώματα των πρόσφατων ανασκαφών του τρέχοντος προγράμματος στον χώρο του γεωμετρικού περιβόλου. Το κατώτερο στρώμα (DCN 04, DCN 103) αντιστοιχούσε στην κιμηλιά, η οποία παρουσιάζει κλίση από βορρά προς νότο. Πάνω ακριβώς και σε άμεση σύνδεση με την κιμηλιά, εντοπίστηκε το αρχαίο στρώμα (DCN 02, DCN 102), κοκκινωπού-γκρίζου χρώματος, το οποίο περιείχε λιγοστή κεραμική, κυρίως γεωμετρικής και αρχαϊκής περιόδου, και λίγες κεραμίδες, ανάγοντας τις πιθανές επεμβάσεις στην κιμηλιά για την κατασκευή δομών στην ίδια περίοδο.

Στον νοτιοανατολικό χώρο των νέων εκτάσεων του Αμυκλαίου, προσδιορίστηκαν από τις γεωφυσικές έρευνες ίχνη πιθανών κατασκευών. Γι’ αυτόν τον σκοπό, ορίστηκαν, αρχικά, τα εξής δύο τετράγωνα: ΘΘ8 και ΗΗ9. Ειδικότερα, το τετράγωνο ΗΗ9 παρουσιάζει μέτρια κλίση, με κατεύθυνση προς νότο. Το στρώμα σύγχρονης επίχωσης (DCN 301) αποτελούνταν από χώματα καστανού χρώματος γκρίζας απόχρωσης, στο οποίο εμπεριέχονταν βότσαλα, μικρού και μεγάλου μεγέθους λίθοι, θραύσματα κεραμίδων και κεραμική που χρονολογείται μεταξύ γεωμετρικής και βυζαντινής περιόδου. Αμέσως κάτω από το επιφανειακό, αποκαλύφθηκε στρώμα, το οποίο επεκτείνεται σε ολόκληρο το τετράγωνο και χαρακτηρίζεται από την έντονη παρουσία βότσαλων και χαλικιών (DCN 302). Το χώμα ήταν ανοιχτού καστανού χρώματος με κιτρινωπή απόχρωση, η σύστασή του σκληρή και αργιλώδης με σαπουνοειδή υφή, στο οποίο, επίσης, εμπεριέχονταν μικροί λίθοι και ελάχιστη κεραμική, κυρίως γεωμετρικών και αρχαϊκών χρόνων. Η ταυτότητά του παραμένει απροσδιόριστη, καθώς πρόκειται είτε για υποδομή για δρόμο είτε για γεωλογικό στρώμα. Τέλος, κατά μήκος της νότιας πλευράς του τετραγώνου, αποκαλύφθηκε ο φυσικός κροκαλοπαγής βράχος.

Από τα δύο τετράγωνα, ωστόσο, το μεγαλύτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το τετράγωνο ΘΘ8. Το στρώμα σύγχρονης επίστρωσης (DCN 201) αποτελούνταν από χώματα σκούρου καστανού χρώματος, ξηρά, σαθρά και αναμοχλευμένα, και περιείχε μικρή ποσότητα κεραμικής από τα μεσοελλαδικά έως και τα βυζαντινά χρόνια, κεραμίδες, αρκετούς λίθους και βότσαλα. Με την αφαίρεση του επιφανειακού στρώματος και εν συνεχεία, του υπερκείμενου σε αυτό στρώματος DCN 202, αποκαλύφθηκε βοτσαλωτό στρώμα (DCN 204) σε ολόκληρη τη δυτική πλευρά, με κατεύθυνση από βορρά προς νότο. Το χώμα ήταν ανοιχτού καστανού χρώματος με πλήθος βότσαλων μικρού μεγέθους. Το στρώμα αυτό ταυτίζεται με το DCN 302 του τετραγώνου ΗΗ9. Εκτός από κεραμική που χρονολογείται μεταξύ πρωτοελλαδικής και βυζαντινής περιόδου, στο βορειοδυτικό τέταρτο του τετραγώνου εντοπίστηκε αβαθής λακκοειδής ταφή, διαστάσεων 0,70Χ 055μ., ενήλικα με δύο αγγεία ως κτερίσματα (Ταφή 1). Συγκεκριμένα, ο σκελετός, τοποθετημένος με προσανατολισμό από βορρά προς νότο, σώζεται σε μήκος 1,38 μ. και πλάτος 0,38 μ., και βρίσκεται σε ύπτια στάση. Το κρανίο είναι στραμμένο προς τα δυτικά, το αριστερό χέρι είναι λυγισμένο προς την κοιλιακή χώρα, ενώ το δεξί απλώνεται παράλληλα με το σώμα και σε επαφή με τα αγγεία που τοποθετήθηκαν πλάι στο δεξί ισχίο. Αναφορικά με τα αγγεία-κτερίσματα, πρόκειται για μια ραμφόστομη πρόχου μεσαίου μεγέθους και ένα μικρού μεγέθους, σκουρόχρωμο μόνωτο κύπελλο, τα οποία χρονολογούνται πιθανώς στη μεσοελλαδική περίοδο, ανάγοντας, κατ’ επέκταση, τη χρονολόγηση της ίδιας της ταφής στην ίδια περίοδο. Πιθανή κρίνεται η υπόθεση ότι πρόκειται για παρόδια ταφή μεσοελλαδικής περιόδου και ότι το βοτσαλωτό επίπεδο, πάνω στο οποίο εντοπίστηκε, αποτελεί δρόμο, ο οποίος συνεχίζει βορειότερα.

Για να διερευνηθεί η παραπάνω υπόθεση, καθώς και η ενδεχόμενη παρουσία περισσότερων ταφών στην περιοχή, ορίστηκε νέο τετράγωνο, το ΘΘ7, το οποίο συνορεύει με το τετράγωνο ΘΘ8 αμέσως προς τα δυτικά. Συγκεκριμένα, με την αφαίρεση του στρώματος σύγχρονης επίχωσης (DCN 701), αποκαλύφθηκε βοτσαλωτό στρώμα (DCN 703), το οποίο ομοιάζει με το αντίστοιχο (DCN 204) του τετραγώνου ΘΘ8 και αποτελεί συνέχειά του. Στη νοτιοανατολική πλευρά του τετραγώνου και σε κοινό προσανατολισμό με την Ταφή 1 του ΘΘ8, αποκαλύφτηκαν έξι συνολικά λίθινες πλάκες μεσαίου μεγέθους (STRUCTURE 707), τοποθετημένες κάθετα και σχηματίζοντας ορθή γωνία. Το χώμα που βρίσκεται εντός των ορίων των πλακών (DCN 704), είναι ανοιχτού καστανού χώματος, μαλακό, με αρκετούς λίθους και βότσαλα στο εσωτερικό του και παρουσιάζει πολλά κοινά χαρακτηριστικά με το χώμα, το οποίο περιβάλλει τον σκελετό του τετραγώνου ΘΘ8 (DCN 213). Περισυλλέχτηκε ελάχιστη ποσότητα κεραμικής, κυρίως αρχαϊκής περιόδου, ενώ δε βρέθηκε οστό. Η κατασκευή αυτή, σωζόμενων διαστάσεων 1,18Χ0,28μ., παραπέμπει σε κιβωτιόσχημο παιδικό πιθανώς τάφο (Ταφή 2), λόγω του μικρού μήκους του.

Επιπλέον, στη βορειοδυτική πλευρά του τετραγώνου, κάτω από το στρώμα DCN 702, εντοπίζεται συγκέντρωση αδρών λίθων μεσαίου μεγέθους μαζί με κεραμίδες κατά τόπους. Μία αντίστοιχη συγκέντρωση λίθων με θραύσματα κεραμίδων εμφανίζεται στη νότια πλευρά. Συγκεκριμένα, αποκαλύπτεται ένας μεσαίου μεγέθους λίθος και περιμετρικά αυτού, μικρότεροι λίθοι και βότσαλα με κεραμίδες ανάμεσά τους. Οι συγκεντρώσεις αυτές πιθανώς υποδεικνύουν την παρουσία κάποιας ταφής στα σημεία αυτά.

Για να διερευνηθεί η υπόθεση περί παρουσίας βοτσαλωτού επιπέδου στην περιοχή, σε συνέχεια εκείνου στα τετράγωνα ΗΗ9 και ΘΘ7-8, το οποίο πιθανώς αποτελούσε δρόμο, ορίστηκε νέο τετράγωνο, το ΕΕ10, στη νοτιοανατολική πλευρά του λόφου, σε μικρή απόσταση βόρεια των τετραγώνων ΗΗ9 και ΘΘ7-8. Με την αφαίρεση του στρώματος σύγχρονης επίχωσης (DCN 401), περισυλλέχτηκαν οστά ζώων, πολλά θραύσματα κεραμίδων, κάρβουνο και αρκετή ποσότητα κεραμικής. Σε βάθος περ. 0,30 μ. από την επιφάνεια του λόφου, εντοπίστηκε, πράγματι, βοτσαλωτό στρώμα DCN 404, το οποίο θυμίζει εκείνο των τετραγώνων ΗΗ9 (DCN 302) και ΘΘ7-8 (DCN 204, 703) και εν συνεχεία, αφαιρέθηκε, για να αποκαλυφθεί από τα μέσα έως το νότιο πέρας του τετραγώνου η κιμηλιά (‘οριζόντιο’ στρώμα- DCN 407).

Στη νότια πλαγιά του λόφου, ορίστηκε νέο τετράγωνο, το ΙΙ -7. Στόχοι των εργασιών στο παρόν τετράγωνο ήταν να διερευνηθεί η ανωμαλία που παρουσιάστηκε στο σημείο αυτό κατά τις περσινές γεωφυσικές έρευνες. Αφαιρείται το στρώμα σύγχρονης επίστρωσης (DCN 501), στο οποίο εμπεριέχονταν βότσαλα, μικρού και μεσαίου μεγέθους λίθοι, μεγάλος αριθμός κεραμίδων, κεραμική που χρονολογείται μεταξύ πρωτοελλαδικής και βυζαντινής περιόδου, σύγχρονα και σιδερένια αντικείμενα. Το χώμα ήταν γκρίζου-καστανού χρώματος, πολύ σκληρό και εύθρυπτο.

Στη βορειοδυτική πλευρά, παρατηρήθηκε αλλαγή στη στρωματογραφία, καθώς το χώμα ήταν, πλέον, πιο αραιό και καθαρό και αποτελούνταν από βότσαλα μικρότερου και μεγαλύτερου μεγέθους (DCN 503). Τα ευρήματα, επίσης, αλλάζουν, καθώς εντοπίστηκε αξιοσημείωτη ποσότητα μεταλλικών ευρημάτων, οστά ζώων, κεραμική και κεραμίδες, υποδεικνύοντας την ύπαρξη λάκκου/αποθέτη στο σημείο αυτό. Από τα ευρήματα που εντοπίστηκαν, ξεχωρίζουν μία σιδερένια αιχμή δόρατος και μία χάλκινη περόνη, μολύβδινη ανθρώπινη μορφή και μολύβδινη ασπίδα και ένα εγχάρακτο οστέινο πλακίδιο.

Τα ευρήματα ήταν ατάκτως τοποθετημένα στο έδαφος, σε διαφορετικά επίπεδα, συχνά περιβαλλόμενα από μικρού ή μεγάλου μεγέθους λίθους ή κεραμίδες, θυμίζοντας επίχωση όπου τα αντικείμενα έχουν απορριφθεί. Πράγματι, η συνέχιση των εργασιών στην περιοχή, με κατεύθυνση προς νότο, επιβεβαίωσε την υπόθεση ότι πρόκειται για εναπόθεση αντικειμένων σε φυσική αύλακα μέσα στην κιμηλιά. Επιπλέον, αν και, αρχικά, θεωρήθηκε ότι ο αποθέτης περιοριζόταν στη βορειοδυτική πλευρά του τετραγώνου, αυτός επεκτείνεται, εν τέλει, προς το νότιο όριο του τετραγώνου, δημιουργώντας ένα στενό, καμπυλωτό σχήμα προς νότο. Το πλάτος της αύλακας κυμαίνεται μεταξύ 0,50μ. και 0,85μ., και το μέγιστο βάθος του εντοπίζεται στα 0,48μ. Πρόκειται πιθανώς για αύλακα απορρίψεων αντικειμένων αμιγώς αρχαϊκής εποχής που σχετίζονται με τη λειτουργία του ιερού κατά τη διάρκεια της γιορτής των Υακινθίων, όπως δηλώνουν τα πολλά μολύβδινα αναθηματικά στεφάνια και ανθρώπινες μορφές, οστά ζώων, όπως η γνάθος και τα κέρατα τράγου, σιδερένιοι οβελοί, αιχμές δόρατος και βέλους, εγχειρίδια, καθώς και μικρογραφικά αγγεία. Στα νότια της αύλακας, άρχισε να διαφαίνεται οριζόντια διπλή σειρά ακατέργαστων, μεσαίου μεγέθους λίθων, η οποία πιθανώς αποτελεί τμήμα τοίχου (STRUCTURE 507).

Στον μέσον της νοτιοδυτικής πλαγιάς του λόφου, ερευνήθηκε το τετράγωνο ΕΕ -7. Το στρώμα σύγχρονης επίχωσης (DCN 601) αποτελούνταν από σκούρα καστανά χώματα, μαλακά και αμμώδη, στα οποία περιέχονταν μικροί και μεγάλοι λίθοι, χαλίκια, θραύσματα κεραμίδων και ρίζες. Περισυλλέχτηκαν οστά, θραύσματα γυαλιού σύγχρονης εποχής και χάλκινων αντικειμένων και κεραμική που χρονολογείται μεταξύ πρωτοελλαδικής και βυζαντινής περιόδου. Κατά την αφαίρεση αυτού του στρώματος, αποκαλύφθηκε ο φυσικός βράχος με τις διαβαθμίσεις του σε διάφορα επίπεδα.

Δυτικά του λόφου, σε μικρή απόσταση από την κεντρική είσοδο του ιερού, οι εργασίες επικεντρώθηκαν στο τετράγωνο Λ -6. Στόχος των εργασιών και σε αυτό το τετράγωνο υπήρξε η διερεύνηση της ανωμαλίας που εντοπίστηκε κατά τις γεωφυσικές έρευνες. Η ανωμαλία αυτή πρέπει πιθανώς να ταυτιστεί με το χάλκινο πόδι ζώου- πιθανώς γρύπα, από μικρογραφικό τρίποδα, το οποίο εντοπίστηκε στο στρώμα σύγχρονης επίχωσης (DCN 801). Οι εργασίες επικεντρώθηκαν στο δυτικό διαγώνιο τμήμα του τετραγώνου και σταμάτησαν σε βάθος περ. 0,60 μ. Από τα χώματα που αφαιρέθηκαν και προέρχονται αποκλειστικά από τις απορρίψεις των ανασκαφών του τρέχοντος ερευνητικού προγράμματος, περισυλλέχθηκε κεραμική, κυρίως γεωμετρικής και αρχαϊκής περιόδου.

Τέλος, στο νότιο άκρο του ιερού, στο κενό μεταξύ του δυτικού περιβόλου και του ‘Νοτίου Οικοδομήματος’, ερευνήθηκε το τετράγωνο Ζ -8. Στόχος των εργασιών υπήρξε ο εντοπισμός πιθανής κατασκευής σε αυτό το σημείο, λαμβάνοντας υπόψη τα αποτελέσματα των περσινών γεωφυσικών ερευνών. Συγκεκριμένα, οι γεωφυσικές έρευνες παρουσίασαν ανωμαλίες στο μέσον της νότιας πλευράς του τετραγώνου. Οι εργασίες ξεκίνησαν με την αφαίρεση του στρώματος σύγχρονης επίχωσης (DCN 901), πάχους περ. 0,15 μ., το οποίο αποτελούνταν από χώματα σκούρου καστανού χρώματος, αμμώδη και μαλακά, με λίγα βότσαλα, χαλίκια, μικρούς λίθους και θραύσματα κεραμίδων. Περισυλλέχθηκαν θραύσματα οστών, εκ των οποίων ένα φέρει ίχνη καύσης, κεραμική διαφορετικών περιόδων, κυρίως γεωμετρικής και αρχαϊκής περιόδου, καρφιά και δύο στρογγυλοί λίθοι- πιθανώς πώματα αγγείων. Το αρχαίο- κοκκινωπό στρώμα με έντονη παρουσία βότσαλων και χαλικιών (DCN 902) αποκαλύφθηκε στο βόρειο ήμισυ της ανατολικής πλευράς του τετραγώνου.

Στο μέσον της νότιας πλευράς του τετραγώνου, αποκαλύφθηκε συγκέντρωση πεσμένων λίθων μεγάλου μεγέθους (DCN 903), στην οποία εντοπίστηκε σημαντική ποσότητα οστών, ελάχιστη κεραμική και κεραμίδες, καθώς και μερικά μεταλλικά ευρήματα, όπως τμήματα εγχειριδίου. Αποφασίστηκε η σταδιακή αφαίρεση των λίθων και των κεραμίδων, κατά την οποία περισυλλέχτηκε αρκετή κεραμική αρχαϊκών χρόνων, κεραμίδες και σημαντική ποσότητα οστών. Μετά την απομάκρυνση αυτού του όγκου, αποκαλύφθηκαν τμήματα τοίχων από λίθους μεσαίου μεγέθους, τοποθετημένους σε σειρά, δημιουργώντας ορθή γωνία προς το εσωτερικό του τετραγώνου. Πρόκειται πιθανώς για μέρος θεμελίωσης μιας μικρής, εξαιτίας του πάχους των τοίχων, κατασκευής που επεκτεινόταν προς τα δυτικά (STRUCTURE 907). Η ανωμαλία των γεωφυσικών ερευνών στο μέσον της νότιας πλευράς πρέπει πιθανώς να ταυτιστεί με την παρουσία της κατασκευής στο σημείο αυτό.

Για την ακριβέστερη αποτύπωση και συγκέντρωση πληροφοριών και δεδομένων της συστηματικής ανασκαφής, τα ανασκαφικά τετράγωνα και ο χώρος συνολικά τεκμηριώθηκαν, σχεδιάστηκαν και αποτυπώθηκαν με τη χρήση καινοτόμων τεχνολογιών (χρήση ΣμηΕΑ, φωτογραμμετρίας και ορθοφωτογράφισης με τοπογραφικά σημεία γεωαναφοράς και του σχετικού λογισμικού Pix4D και metashape). Επιπλέον, συμπληρώθηκε και εμπλουτίστηκε το ολοκληρωμένο σύστημα τεκμηρίωσης, καθώς και το Γεωγραφικό Σύστημα Πληροφοριών (GIS) του Ερευνητικού Προγράμματος Αμυκλών, με τα νέα δεδομένα.

2. Γεωφυσικές έρευνες

Κατά τη διάρκεια της δεύτερης και τρίτης εβδομάδας των φετινών εργασιών (31.07.2023-11.08.2023), πραγματοποιήθηκαν γεωφυσικές μετρήσεις στον περιβάλλοντα χώρο του Αμυκλαίου από ερευνητές του Πανεπιστημίου του Μύνστερ (Γερμανία), σε συνέχεια των ερευνών που έλαβαν χώρα την περσινή χρονιά (2022), εστιάζοντας στην ανατολική πλαγιά του λόφου. Χρησιμοποιήθηκαν διάφορες μη επεμβατικές γεωφυσικές μέθοδοι, ειδικότερα μαγνητικές μετρήσεις, ραντάρ διείσδυσης στο έδαφος (GPR) και τομογραφία ειδικής ηλεκτρικής αντίστασης (ERT). Με μαγνητικές μετρήσεις καλύφθηκε μια περιοχή περίπου 5200 τ.μ. ανατολικά και νότια του ιερού. Η κατακόρυφη κλίση μετρήθηκε με τη χρήση ενός μαγνητόμετρου καισίου δύο καναλιών (G858 της Geometrics), με την απόσταση των δειγμάτων να είναι <25 εκ. κατά μήκος της τομής και 50 εκ. μεταξύ των τομών. Σε ορισμένα σημεία δεν πραγματοποιήθηκαν οι έρευνες εξαιτίας της έντονης κλίσης των πρανών και της πυκνής βλάστησης. Από τα δεδομένα προκύπτουν πολυάριθμες διάσπαρτες μαγνητικές ανωμαλίες στο μέσον της νότιας πλαγιάς του λόφου, οι οποίες υποδεικνύουν ανθρώπινη δραστηριότητα, αλλά χωρίς συγκεκριμένο μοτίβο. Μετρήθηκε, εκ νέου, μία μικρή περιοχή στη νότια πλαγιά, όπου το 2022 εντοπίστηκε μία αξιοσημείωτη ανωμαλία. Οι ανασκαφικές εργασίες αποκάλυψαν ότι η ανωμαλία αυτή προέρχεται από την παρουσία πολυάριθμων μεταλλικών αντικειμένων στο υπέδαφος. Η ανατολική πλαγιά ερευνήθηκε εν μέρει εξαιτίας της απότομης κλίσης του πρανούς. Η παρουσία του μεταλλικού φράχτη που λειτουργεί ως σύνορο μεταξύ των ιδιοκτησιών, προκαλεί, επίσης, διαταράσσουσες μαγνητικές ενδείξεις. Σε αντίθεση με τα ευρήματα στη δυτική πλαγιά, στην υπόλοιπη περιοχή είναι ορατές λίγες και ασθενείς μαγνητικές ανωμαλίες.

Οι μετρήσεις GPR πραγματοποιήθηκαν σε 53 τομές, με τη χρήση κεραίας διπλής συχνότητας (300/800 MHz) από GSSI μ’ ένα σύστημα εντοπισμού θέσης RTK GPS. Το βάθος διείσδυσης των κυμάτων του ραντάρ ήταν μικρότερο από ένα μέτρο εξαιτίας της παρουσίας μαργαϊκών ιζημάτων. Τα δεδομένα παρουσιάζουν σαφή σημάδια υπόγειων δομών σε μερικές περιοχές. Βάσει των δεδομένων από το 2022 και των ανασκαφικών εργασιών, οι δομές αυτές σχετίζονται ενίοτε με ανθρώπινες επεμβάσεις στο υπέδαφος.

Τέλος, μετρήσεις ERT πραγματοποιήθηκαν σε 31 τομές συνολικά με τη χρήση ενός μετρητή ειδικής αντίστασης πολλαπλών ηλεκτροδίων 48 καναλιών (όργανα IRIS). Το μήκος των τομών κυμαινόταν μεταξύ 20 και 48 μ. Τα αποτελέσματα παρουσιάζουν μία καλή εικόνα της κατασκευής του λόφου σε βάθος αρκετών μέτρων. Συγκεκριμένα, αν και πολλές από τις κατασκευές είναι γεωλογικής προέλευσης, υπάρχουν, επίσης, πολυάριθμες μικρής κλίμακας, οι οποίες πιθανώς είναι αποτέλεσμα ανθρώπινης παρέμβασης. Από τις ανασκαφικές εργασίες συνάγεται ότι τα σημεία με υψηλή ηλεκτρική αντίσταση συχνά υποδεικνύουν, εν τέλει, τον φυσικό κροκαλοπαγή βράχο, ο οποίος, επίσης, χρησιμοποιήθηκε για κατασκευαστικούς σκοπούς.

3. Μελέτη υλικού

Η μελέτη πραγματοποιήθηκε στη Σπάρτη και στις Αμύκλες σε δύο περιόδους (από 27 Φεβρουαρίου έως 07 Μαρτίου και από 22 Ιουλίου έως 19 Αυγούστου 2023) από μια ομάδα με επικεφαλής τον Dr. Adrien Delahaye (École française d'Athènes), σε συνεργασία με τον Dr. Christian Mazet (Sapienza – Università di Roma), και τους Βίκυ Κατσίχτη, Καλλιόπη Κανελλοπούλου (συντηρήτριες) και Γιάννη Νάκα (σχεδιαστή).

Μετά την επεξεργασία το 2022 του κεραμικού υλικού από τις ανασκαφές του 2020, 2017, 2016 και 2015, το υλικό από τις ανασκαφές του 2021 και 2019 ενσωματώθηκε φέτος στη βάση δεδομένων και τεκμηριώθηκε. Η προκαταρκτική έρευνα και ενσωμάτωση του υλικού από τις ανασκαφές του 2020 έχει, επίσης, ολοκληρωθεί, ενώ η επεξεργασία του υλικού από τις ανασκαφές του 2018 έχει ξεκινήσει, αλλά δεν έχει ολοκληρωθεί. Πραγματοποιήθηκαν, συνολικά, 339 νέες καταχωρήσεις κεραμικών αντικειμένων και 54 ειδωλίων και ακροκεράμων στη βάση δεδομένων, ανεβάζοντας τον αριθμό των οστράκων και των πήλινων αντικειμένων σε 1337 και 90 αντίστοιχα, καθώς και τον συνολικό αριθμό των αντικειμένων σε 1427.

Μια από τις σημαντικότερες προκλήσεις των εργασιών του 2023 ήταν να προχωρήσει η μελέτη των χιλιάδων μικρογραφικών αγγείων που ανακαλύφθηκαν στο ιερό, κυρίως κατά τη διάρκεια των ανασκαφών στον νότιο τομέα μεταξύ 2018 και 2020. Για τον σκοπό αυτόν, δημιουργήθηκε μια τυπολογία με επτά κατηγορίες: αρυβαλλίσκοι, μικρές λάκαινες, κανθαρίσκοι, κρατηρίσκοι, αμφορίσκοι/υδρίσκοι, περιρραντήρια και άλλα σχήματα αγγείων. Η τυπολογία αυτή χρησιμοποιήθηκε για την καταμέτρηση των χιλιάδων θραυσμάτων, οπότε και καθορίστηκε ένας ελάχιστος αριθμός 7121 αντικειμένων, αρκετά υψηλότερος αυτού από τις προκαταρκτικές καταμετρήσεις μετά την ανασκαφή, ανεβάζοντας το σύνολο των αντικειμένων σε περίπου 5000. Ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα ανά τυπολογική ομάδα εισήχθη στη βάση δεδομένων, σχεδιάστηκε και ο πηλός τους τεκμηριώθηκε συστηματικά με τη χρήση μικροσκοπίου Dinolite.

Υπό την εποπτεία της κ. Ευαγγελίας Κυριατζή (Διευθύντριας του Εργαστηρίου Fitch), ολοκληρώθηκε η μεταφορά 53 οστράκων για ανάλυση στο Εργαστήριο Fitch στην Αθήνα στο πλαίσιο του προγράμματος αρχαιομετρικής ανάλυσης (πετρογραφία και WD-XRF), σε συνεργασία με την ερευνητική ομάδα του Λυκαίου Όρους και το Εργαστήριο Fitch (BSA).

Τέλος, πρέπει να σημειωθεί ότι τα μεταλλικά και οστέινα ευρήματα που προήλθαν από τις φετινές ανασκαφικές εργασίες στο Αμυκλαίο, μεταφέρθηκαν στο εργαστήριο μεταλλικών ευρημάτων της Εφορείας Αρχαιοτήτων Λακωνίας στη Σπάρτη, ενώ τα κεραμικά στην αποθήκη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Λακωνίας στις Αμύκλες, όπου και φυλάσσονται. Στην ίδια αποθήκη και σε ειδικά κουτιά μεταφέρθηκαν, επίσης, τόσο ο σκελετός όσο και τα θραύσματα των αγγείων-κτερισμάτων του τετραγώνου ΘΘ8, τα οποία συντηρήθηκαν και συγκολλήθηκαν από την Καλλιόπη Κανελλοπούλου.