Εκθέσεις Ανασκαφών
Έκθεση 2009
30-09-2009 13:32Σύμφωνα με την από 18.9.2009 και υπ’ αριθμ. ΥΠΠΟ/ΓΔΑΠΚ/ΑΡΧ/Α2/Φ42/18142/673 έγκριση του Υπουργείου Πολιτισμού, για το ερευνητικό πρόγραμμα που εξελίσσεται στο σπαρτιατικό ιερό του Αμυκλαίου Απόλλωνα, κατά το έτος 2009 πραγματοποιήθηκαν οι εξής εργασίες:
- Συστηματική ιχνηλασία της επιφάνειας του λόφου της Αγίας Κυριακής που είχε ως στόχο τον εντοπισμό πιθανόν λαξευμάτων από την υποδοχή της θεμελίωσης του Θρόνου του Βαθυκλή στα τετράγωνα Ε-Η 4-9. Λόγω της ιδιαίτερα μάλιστα ταραγμένης περιοχής και της απουσίας μεγάλων επιχώσεων, η προβλεπόμενη έρευνα ήταν εξαιρετικά προσεκτική προκειμένου να επανεντοπιστούν και να διερευνηθούν οι παλαιότερες ανασκαφικές τομές των Χρ. Τσούντα (1890) και E. Fiechter (1907). Βρέθηκαν έξι (6) ακτέριστες αβαθείς λακκοειδείς ταφές διαστάσεων περ. 1,75 X 0,55 μ., δύο (2) ακτέριστες επίσης ταφικές κατασκευές διαστάσεων περ. 3,00 x 2,30μ. με δύο (2) θαλάμους εκάστη, καθώς και έξι (6) κενά κυκλικά ορύγματα διαστάσεων περ. 1,20 Χ 0,60 μ., σε δύο από τα οποία βρέθηκαν 2 φολίδες οψιανού. Από τις επιχώσεις, και εκτός συμφραζομένων, περισυλλέχθηκε ένα ακέραιο αγγείο πρωτοκυκλαδικής εποχής.
- Στο βορειοδυτικό τμήμα του λόφου και στα τετράγωνα Μ4, Ν3-7, Ξ3, 5 συνεχίστηκε ανασκαφικά η διερεύνηση των αποκαλυφθέντων κατά την περυσινή έρευνα ερειπίων από κατασκευές της ύστερης αρχαιότητας. Αποκαλύφθηκαν ίχνη από τοίχους (Τχ 2, 3, 4) μεταγενέστερων κατασκευών και δύο ακτέριστοι κιβωτιόσχημοι τάφοι (Τ1 & 2 στο τετρ. Ν5) διαστάσεων 1,70 Χ 0,55 μ. Οι καλυπτήριες πλάκες και τα τοιχώματα του τάφου 1 αποτελούνται από τμήματα αρχιτεκτονικών μελών του θρόνου του Απόλλωνα, από τα οποία προέκυψε για πρώτη φορά μια ακέραιη δοκίδα και ένας ογκώδης ορθοστάτης του μνημείου. Εντός του τάφου βρέθηκαν οστά από οκτώ (8) σκελετούς, για τα οποία ζητήθηκε η μεταφορά σε εργαστήριο της Αθήνας με στόχο την συγκέντρωση ανθρωπολογικών και άλλων πληροφοριών. Από τις επιχώσεις της περιοχής όπου συναντώνται οι ύστερες κατασκευές με το σωζόμενο τμήμα του περιβόλου προέρχεται ένα χάλκινο νόμισμα του 6ου αιώνα μ.Χ.
- Ολοκληρώθηκε η συντήρηση και συγκόλληση θραυσμένων τμημάτων από πέντε (5) αρχιτεκτονικά μέλη του θρόνου, συγκεντρωμένα στον αρχαιολογικό χώρο. Τοποθετήθηκε σωληνωτό ικρίωμα και ανυψωτική διάταξη με οριζόντιο φορέα μήκους 6μ. για τις ανάγκες του έργου. Η εργασία πραγματοποιήθηκε από εξειδικευμένους μαρμαροτεχνίτες υπό την επίβλεψη του αρχιτέκτονα κ. Θ. Μπιλή, σύμφωνα με τις διεθνείς αρχές που διέπουν αντίστοιχα έργα τόσο ως προς τα υλικά όσο και ως προς το τρόπο εργασίας.
- Από τους αρχιτέκτονες Μαρία Μαγνήσαλη και Θεμιστοκλή Μπιλή ξεκίνησε πρόγραμμα δοκιμαστικών τοποθετήσεων αρχιτεκτονικών μελών σε μερικά σύνολα του μνημείου. Η εργασία αυτή σκοπό έχει την βέβαιη ταύτιση του διάσπαρτου υλικού και την συσχέτιση του με το σωζόμενο ερείπιο του Θρόνου. Από την εργασία αυτή προέκυψαν νέα δεδομένα για την μελέτη αναπαράστασης του Θρόνου. Τοποθετήθηκαν σε σύνολα λίθοι των βαθμίδων μιας κιονοστοιχίας και του δαπέδου του πτερού, καθώς και ενός τοίχου του μνημείου με την ευθυντηρία του. Επίσης τοποθετήθηκαν σε δοκιμαστική τοποθέτηση συσχετιζόμενοι μεταξύ τους λίθοι του κυκλικού βωμού. Τέλος, κατασκευάστηκε μακέτα της πλάγιας όψης των λίθων με τη μορφή λεοντοπόδαρου και έτσι τα συγκεκριμένα αρχιτεκτονικά μέλη που βρίσκονται αυτή τη στιγμή στην αυλή του Μουσείου Σπάρτης συσχετίστηκαν με τις βαθμίδες του Θρόνου.
- Ξεκίνησε και ολοκληρώθηκε το πρόγραμμα άμεσων μέτρων προληπτικής συντήρησης του γεωμετρικού περιβόλου. Το πρόγραμμα αυτό ήταν επιβεβλημένο για την άμεση προστασία του ερειπίου το οποίο ήταν ευπαθές και εκτεθειμένο στις περιβαλλοντικές συνθήκες της περιοχής λόγω της κατασκευής του και της θέσης του στο πρανές του υψώματος. Καθορίστηκε ο τρόπος εφαρμογής σύμφωνα με τις διεθνείς και καθιερωμένες αρχές που διέπουν τα αντίστοιχα αρχαιολογικά έργα.
- Συνεχίστηκε η τεκμηρίωση, σχεδιαστική αποτύπωση και φωτογράφηση των νέων ανασκαφικών τομών, των αρχιτεκτονικών μελών καθώς και των ευρημάτων που συγκεντρώθηκαν κατά τις φετινές εργασίες.
- Συνεχίστηκε η ψηφιοποίηση των αρχιτεκτονικών σχεδίων.
- Χρησιμοποιήθηκε γεωδαιτικός σταθμός με τον οποίο ιδρύθηκε ένα πυκνό δίκτυο σημείων πάνω στα αποκαλυφθέντα ερείπια και εφαρμόστηκε στο πεδίο ο κάνναβος των τετραγώνων.
- Από τον Καθηγητή κ. Μανόλη Κορρέ, σε συνεργασία με τους αρχιτέκτονες κκ. Θ. Μπιλή και Μ. Μαγνήσαλη, μελετήθηκαν διεξοδικά οι ασβεστολιθικοί δόμοι του κολοσσικού βάθρου που στήριζε το ύψους 13 μ. ξόανο του Απόλλωνα και είχαν επαναχρησιμοποιηθεί σε μεταγενέστερο οικοδόμημα (τετράγωνα Δ-Ε 4, 6-7). Κατά τις εργασίες αυτές εντοπίστηκαν χάλκινες καρφίδες που συγκρατούσαν μεταλλικές πλάκες, οι οποίες κοσμούσαν τις εξωτερικές επιφάνειες της κατασκευής. Σχεδιάστηκαν σε μεγάλη κλίμακα οι λίθοι με αποτέλεσμα την λεπτομερέστερη προσέγγιση της μορφής του διαλυμένου βάθρου του ξοάνου.
- Συνεχίστηκε η σχεδιαστική αποτύπωση, φωτογράφηση και τεκμηρίωση των εντοιχισμένων στην εκκλησία της Αγίας Κυριακής αρχιτεκτονικών μελών, όπως και των μελών που απόκεινται στην αποθήκη του αρχαιολογικού μουσείου της Σπάρτης. Ιδιαίτερα για την Αγ. Κυριακή πρέπει να σημειωθεί ότι τα θραύσματα που βρίσκονται στους τοίχους της είναι πάνω από 60! Πολλά μάλιστα από αυτά, ο πρώτος μελετητής, Ε. Fiechter, τα είχε μετρήσει και τα είχε εντάξει στη μελέτη αναπαράστασης του Θρόνου. Tο υλικό αυτό αντί να διαφυλαχτεί τεμαχίστηκε και εντάχθηκε ως οικοδομικό υλικό στη μάζα των τοίχων της σύγχρονης εκκλησίας της Αγ. Κυριακής το 1930. Για τα αρχιτεκτονικά μέλη του Μουσείου Σπάρτης εκκρεμεί η φωτογράφηση και η αποτύπωση των μη ορατών επιφανειών λίθων της έκθεσης και της αποθήκης, αφού η εργασία αυτή απαιτεί την μετακίνηση του υλικού.
- Δημιουργία κτηματογραφικού πίνακα, απαραίτητου για την αγορά των κτημάτων που περιβάλλουν τον αρχαιολογικό χώρο σήμερα. Η εργασία αυτή πραγματοποιήθηκε με σκοπό την εκ νέου χάραξη των ορίων του αρχαιολογικού χώρου, την προστασία και την ανάδειξή του.
- Αγορά κτημάτων ιδιοκτησίας της ενορίας της Αγ. Κυριακής και του κυρίου Ευάγγελου Τράγκα, εκτάσεως περίπου 5 στρεμμάτων, που συνορεύουν άμεσα με τον αρχαιολογικό χώρο προς βορρά, έναντι του ποσού των ΕΥΡΩ 12.500.
- Με την έναρξη των φετινών ερευνών, διαπιστώθηκε ότι είχε παραβιαστεί η προσωρινή περίφραξη του χώρου και είχαν βεβηλωθεί οι τοίχοι της εκκλησίας από συνθήματα κόκκινου σπρέι, τα οποία τραυμάτισαν τα εντοιχισμένα αρχιτεκτονικά μέλη των μνημείων. Προχωρήσαμε στον καθαρισμό των εξωτερικών επιφανειών της εκκλησίας καθώς και στην επισκευή και επέκταση της προσωρινής περίφραξης συμπεριλαμβάνοντας και τις νεοαποκτηθείσες κατά την φετινή χρονιά εκτάσεις που συνορεύουν προς βορρά.
- Στο πλαίσιο της έρευνας με στόχο τον εντοπισμό επιπλέον αρχιτεκτονικών μελών από τα κτίσματα του ιερού συνεχίστηκε η επίσκεψη σε θέσεις των βυζαντινών και μεταβυζαντινών μνημείων της ευρύτερης περιοχής. Η εργασία βρίσκεται σε εξέλιξη. Παράλληλα και σύμφωνα με την απόφαση του ΥΠΠΟ για τις φετινές εργασίες, αφαιρέθηκαν τα επιχρίσματα από το εκκλησίδιο του Αγ. Νικολάου Αμυκλών και επανατοποθετηθήκαν εκ νέου αφήνοντας ορατά μόνο τα βεβαιωμένα αρχιτεκτονικά μέλη από τα μνημεία του ιερού. Εντοπίστηκαν και τεκμηριώθηκαν λίθοι από τον Θρόνο και από τον περίβολο του ιερού και αποτυπώθηκαν οι εξωτερικές όψεις του εκκλησιδίου.
- Συνεχίστηκε η συμπλήρωση της βάσεως δεδομένων και εμπλουτισμός της με όσα στοιχεία έχουν προκύψει από το σύνολο των εργασιών που διενεργούνται στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος (ανασκαφικές τομές, ευρήματα, αρχιτεκτονικά σχέδια, τοπογραφικά δεδομένα, φωτογραφικό υλικό κτλ.).
- Ο υπεύθυνος των ανασκαφικών εργασιών, κ. Σταύρος Βλίζος, παρουσίασε τα συμπεράσματα των ερευνών του διαστήματος 2008-2009 σε ομιλία που πραγματοποιήθηκε στο αρχαιολογικό ινστιτούτο του πανεπιστημίου του Göttingen.