Kατά το έτος 2010 και σύμφωνα με την υπ’ αριθμ. ΥΠΠΟ/ΓΔΑΠΚ/ΑΡΧ/Α2/Φ42/97724/2959/29.8.2010 απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού, στο σπαρτιατικό ιερό του Αμυκλαίου Απόλλωνα, πραγματοποιήθηκαν οι εξής εργασίες:

Στα τετράγωνα Η-Θ 1-2 ιχνηλατήθηκε συστηματικά η επιφάνεια του λόφου της Αγίας Κυριακής, με στόχο τον εντοπισμό πιθανών λαξευμάτων από την υποδοχή της θεμελιώσεως του κυκλικού βαθμιδωτού Βωμού.

Η στρωματογραφία της περιοχής αποδείχθηκε εξαιρετικά ταραγμένη, λόγω και των παλαιότερων ανασκαφικών τομών που είχαν πραγματοποιήσει ο Χρήστος Τσούντας το 1890 και o Ernst Fiechter το 1907. Ο όγκος των χωμάτων που αφαιρέθηκε, πάχους από 0,20 μ. έως 1,00 μ., ανήκε εξ ολοκλήρου σε στρώμα νεότερης επίχωσης, με πολλά σύγχρονα αντικείμενα, καρφιά, θραύσματα κεραμίδων, κομμάτια ασβεστοκονιάματος και κάλυκες από σφαίρες. Κάτω από την επίχωση αυτή και σε όλη την ανεσκαμμένη έκταση, αποκαλύφθηκε ένα συμπαγές στρώμα με βότσαλα, όπου δεν διασώζονται ίχνη από την θεμελίωση του βωμού. Όπως και στην περιοχή του θρόνου που διερευνήθηκε πέρυσι, διαπιστώθηκε όμως ότι το στρώμα αυτό αντιπροσωπεύει το ανώτερο σωζόμενο επίπεδο της φυσικής επιφάνειας του λόφου. Προς το παρόν, εντούτοις, δεν έχει ακόμη εξακριβωθεί το πάχος του υπερκείμενου στρώματος.

Κατά μήκος του ανατολικού ορίου των τετραγώνων Η-Θ 2 και σε απόσταση περίπου 0,20μ. προς τα δυτικά, βρέθηκαν ορισμένοι από τους κατώτατους δόμους και ίχνη από τη θεμελίωση ενός τοίχου με προσανατολισμό από Βορρά προς Νότο. Η κατασκευή του με ογκώδεις ασβεστόλιθους σε δεύτερη χρήση και ασβεστοκονίαμα ως συνεκτικό υλικό, θα επέτρεπε μια χρονολόγηση κατά την ύστερη αρχαιότητα ή την πρώιμη βυζαντινή περίοδο. Το βόρειο πέρας του εντοπίστηκε στη βορειοανατολική γωνία του τετραγώνου Κ 2, όπου επεκτάθηκε η ανασκαφή συμπεριλαμβάνοντας και το τετράγωνο Ι 2. Ο τοίχος αυτός, όπως εξακριβώθηκε στο τετράγωνο Κ 2, είναι θεμελιωμένος πάνω σε δύο (2) από τρία (3) κενά κυκλικά ορύγματα που βρέθηκαν εκεί, μαζί με έναν επίσης κενό κιβωτιόσχημο τάφο. Το ήδη ανεσκαμμένο τμήμα του τοίχου έχει μήκος 20μ., πλάτος 0,40-0,60μ. και μέγιστο σωζόμενο ύψος 1,10μ.

Μεταξύ του τοίχου αυτού και του ανατολικού ορίου των τετραγώνων Η-Θ 2 εντοπίστηκαν τρεις (3) κατεστραμμένες ταφές, από τις οποίες μόνο η μια σώζει εν μέρει τοιχώματα από αργούς λίθους. Λίγο δυτικότερα ανασκάφηκαν επιπλέον δύο (2) κυκλικά ορύγματα κενά, όμοια με τα επτά (7) που είχαν βρεθεί ανάμεσα στην κρηπίδα του θρόνου και την εκκλησία της Αγίας Κυριακής κατά τις εργασίες των τελευταίων ετών. Από τη νεότερη επίχωση του νοτιότερου ορύγματος προέρχεται ένα απότμημα ελεφαντοστέϊνου πλακιδίου με παράσταση γυναικείας μορφής των αρχαϊκών χρόνων. Πρόκειται για ένα εξαιρετικά σημαντικό εύρημα, το πρώτο ως τώρα γνωστό αυτής της κατηγορίας, που είχε προφανώς διαφύγει από την προσοχή των παλαιότερων ανασκαφικών ερευνών. Στη νοτιοδυτική γωνία του τετραγώνου Ι 3 και στο επίπεδο της θεμελίωσης του ύστερου τοίχου, βρέθηκαν δύο ακέραια αρχιτεκτονικά μέλη από το κτήριο του θρόνου, ένα τμήμα θριγκού και ένα κατώφλι, τα οποία μεταφέρθηκαν στο χώρο όπου συγκεντρώνεται το αρχιτεκτονικό υλικό.

Με στόχο να ενοποιηθούν οι περιοχές στις οποίες τοποθετούνται τα δύο σημαντικότερα αρχιτεκτονήματα του ιερού, ο θρόνος και ο βωμός, αλλά και να συνεχιστεί η διερεύνηση της κορυφής του λόφου, η ανασκαφή επεκτάθηκε στα τετράγωνα Η-Θ 3 και Ζ-Η 4. Αφού αφαιρέθηκε η σύγχρονη επίχωση, πάχους περίπου 0,20μ., αποκαλύφθηκε και εδώ το ίδιο συμπαγές στρώμα με τα βότσαλα, όχι όμως ίχνη από την θεμελίωση κάποιας κατασκευής.

Προκειμένου να εντοπιστούν τμήματα του παλαιότερου περιβόλου – αναλημματικού τείχου – από αργούς λίθους που βρέθηκε πρόσφατα, αλλά και να απαντηθούν εκκρεμή ερωτήματα σχετικά με τη χρονολόγηση του ήδη γνωστού περιβόλου από μεγάλους κροκαλοπαγείς δόμους, αναζητήθηκε η συνέχειά τους ανατολικά στα τετράγωνα Γ 8-10, Δ-Η 9-10. Λόγω της γεωμορφολογίας του χώρου, του ισχυρού δηλαδή πρανούς στην ανατολική κλιτύ του λόφου, η ανασκαφική έρευνα δεν ήταν καθόλου εύκολη. Μετά την αφαίρεση της σύγχρονης επίχωσης αποκαλύφθηκε σε μήκος 25,00μ. και πλάτος 15,00μ. η τεχνητά διαμορφωμένη επιφάνεια του φυσικού πορώδους πετρώματος.

Με τη κατασκευή των δύο περιβόλων στο χαμηλότερο επίπεδο του λόφου πρέπει να σχετίζονται όσες επεμβάσεις πραγματοποιήθηκαν κατά την αρχαιότητα, για να διαμορφωθεί βαθμιδωτά το έδαφος, οι οποίες συνδέονται με την παρόμοια διαμορφωμένη νότια πλευρά του. Τα δύο άνδηρα, που περιβάλουν τον λόφο ημικυκλικά από Νότο και ανατολικά προς Βορρά, έχουν πλάτος περίπου 5,00μ. και μέγιστη υψομετρική διαφορά 2,00μ. Στο χαμηλότερο εδράζεται η θεμελίωση του νεότερου περιβόλου με τους κροκαλοπαγείς δόμους. Κατά μήκος του ανώτερου ανδήρου αποκαλύφθηκε μια ρηχή αύλακα πλάτους 0,40μ. και βάθους 0,17μ., από όπου αφαιρέθηκε ένα λεπτό στρώμα με κιτρινοφαιά πηλώδη χώματα, μεγάλη ποσότητα Πρωτοελλαδικής κεραμικής, καθώς και ένα ακέραιο δύωτο κύπελο της ίδιας εποχής. Την υπόλοιπη ανεσκαμμένη έκταση κάλυπτε στρώμα σύγχρονης επίχωσης, με θραύσματα υστερογεωμετρικής κεραμικής που σώζουν παραστάσεις ανθρώπινων μορφών, ένα απότμημα αρχαϊκού κυπέλλου με εγχάρακτα γράμματα, ένα ανάγλυφο αρχαϊκό ελεφαντοστέϊνο σκέλος ανδρικής μορφής με περικνημίδα και οπές για την προσήλωσή του σε ξύλινη επιφάνεια, πήλινα ειδώλια ζώων και άλλα.
Στο βορειοδυτικό τμήμα του λόφου, στα τετράγωνα Ν 3-4, συνεχίστηκε η διερεύνηση των αποκαλυφθέντων κατά τα έτη 2008-2009 ερειπίων από κατασκευές της ύστερης αρχαιότητας. Από το δυτικό τμήμα του τετραγώνου Ν 4 αφαιρέθηκε το στρώμα καταστροφής πάχους περίπου 0,20μ. με πλήθος θραυσμάτων από κεραμίδες στέγης και ορισμένα δείγματα ακόσμητης κεραμικής. Τα αποκαλυφθέντα ερείπια μπορούν να αποδοθούν σε δύο (2) οικοδομήματα απροσδιόριστου σχήματος και διαφορετικών χρονολογικών περιόδων. Το πρωϊμότερο κατά τα φαινόμενα και ολοκληρωτικά καλυμμένο από το στρώμα καταστροφής, εδράζεται πάνω στην φυσική επιφάνεια του λόφου. Φαίνεται, μάλιστα, πως εκτεινόταν δυτικότερα του τοίχου που διασχίζει από Νότο προς Βορρά ως κεντρικός άξονας τα τετράγωνα Ν-Ξ 4. Κατά τις εργασίες του παρελθόντος έτους στο τετράγωνο Ξ 4 είχε αναφανεί ένα μέρος από το βόρειο τμήμα του ανεσκαμμένου κτηρίου και του τοίχου, στην επιφάνεια έδρασης του οποίου σώζονται σποραδικά ίχνη υδραυλικού κονιάματος. Πάνω από το στρώμα καταστροφής αποκαλύφθηκε ένα δάπεδο με τετράγωνες πήλινες πλάκες και ασβεστοκονίαμα, που πρέπει να σχετίζεται με την μικρή, πλινθόκτιστη ορθογώνια δεξαμενή και τον αγωγό απορροής των υδάτων του τετραγώνου Ξ 4. Το δάπεδο αυτό φαίνεται πως ανήκε σε ένα δεύτερο οικοδόμημα το οποίο εκτείνεται στα τετράγωνα Ν-Ξ 4-5 και το οποίο, σύμφωνα με την ενεπίγραφη ερμαϊκή στήλη του πρώιμου 4ου αι. μ.Χ. που βρέθηκε ενσωματωμένη στον αγωγό, χρονολογείται μετά τα μέσα του 4ου αι. μ.Χ. Τα έως τώρα δεδομένα, το υδραυλικό κονίαμα λ.χ., το δάπεδο με τις πήλινες πλάκες και η πλινθόκτιστη δεξαμενή με τον αγωγό απορροής υδάτων, επιτρέπουν την υπόθεση ότι στην περιοχή αυτή λειτουργούσαν κατά την ύστερη αρχαιότητα εγκαταστάσεις περισυλλογής νερού.

Αμέσως δυτικότερα, στο τετράγωνο Ν3 αποκαλύφθηκε ένα ταφικό οικοδόμημα με δύο θαλάμους διαστάσεων 2,00μ. Χ 1,30μ. και βάθους περίπου 0,70μ., το περίγραμμα του οποίου είχε ήδη αναφανεί κατά τις περσινές εργασίες. Τα τοιχώματά του σχηματίζουν στο κάτω μέρος μια ζώνη ύψους περ. 0,40μ. από αργούς λίθους μεσαίου και μεγάλου μεγέθους και από πάνω επάλληλες στρώσεις με τούβλα, λίθινες πλάκες και ασβεστοκονίαμα. Ασβεστοκονίαμα έχει χρησιμοποιηθεί για να καλυφθεί και όλη η επιφάνεια του δαπέδου. Από το εσωτερικό του αφαιρέθηκαν ανακατεμένα σκούρα μαλακά χώματα, με μικρές και μεγάλες πέτρες, θρυμματισμένα οστά και πολλά θραύσματα κεραμίδων στέγης, επιβεβαιώνοντας ότι είχε ανασκαφεί κατά το παρελθόν.

Κατά την φετινή χρονιά συνεχίστηκαν οι συγκολλήσεις θραυσμάτων από αρχιτεκτονικά μέλη του θρόνου τόσο στον αρχαιολογικό χώρο όσο και στην αποθήκη της Ε’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων. Η εργασία αυτή αποβλέπει στην αποκατάσταση της δομικής αυτοτέλειας των συστατικών του μνημείου. Χρησιμοποιήθηκε τιτάνιο με διαμόρφωση σπειρωμάτων σε διάφορες διατομές, τσιμέντο λευκό τύπου Portland και λεπτόκοκκη χαλαζιακή άμμος, ενώ, όπου κρίθηκε απαραίτητο, πάρθηκαν γύψινα εκμαγεία για να γίνουν οι συμπληρώσεις όσων τμημάτων έλειπαν με νέο μάρμαρο. Πιο συγκεκριμένα συγκολλήθηκαν:

1. δύο (2) θραύσματα από Ορθοστάτη του θρόνου (αρ. 28)
2. τρία (3) θραύσματα (αρ. 6 α, β, γ) από Ορθοστάτη του θρόνου (αρ. Α 09) συμπληρωμένα από νέο υλικό
3. δύο (2) σύνολα από ορθοστάτες με τρία (3) και τέσσερα (4) θραύσματα αντιστοίχως (με διάφορους αρ. καταλόγου)
4. τέσσερα (4) θραύσματα από το γείσο του θρόνου (αρ. Μ5ΑΒΓΔ, Λ417-Λ416-Λ415-Λ395)
5. δύο (2) θραύσματα (αρ. Μ20–Μ19) από το γείσο του θρόνου, με μικρών διαστάσεων συμπλήρωμα νέου υλικού
6. τρία (3) θραύσματα από τη σίμη του θρόνου (αρ. Μ3ΑΒΓ)

Επιπλέον, αποκαταστάθηκε μερικώς ένας λίθος με το απαραίτητο συμπλήρωμα νέου υλικού από τον κυκλικό κλιμακωτό βωμό και ενώθηκαν τα δύο τμήματα της ερμαϊκής στήλης, το κάτω μέρος της οποίας είχε βρεθεί κατά τις ανασκαφές του 2008 και το πάνω αναγνωρίστηκε από τον κ. Νάσο Θέμο στην αποθήκη του Αρχαιολογικού Μουσείου της Σπάρτης.

Οι αρχιτέκτονες Μαρία Μαγνήσαλη και Θεμιστοκλής Μπιλής συνέχισαν τις δοκιμαστικές τοποθετήσεις αρχιτεκτονικών μελών σε ορισμένα σύνολα από τα δομικά στοιχεία του θρόνου και του βωμού, που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν κατά την τελική διαμόρφωση του αρχαιολογικού χώρου για την υπαινικτική τους ανάδειξη. Από την εργασία αυτή και τη μελέτη του σχετικού υλικού, προέκυψαν νέα δεδομένα όχι μόνο για την ταύτιση διάσπαρτων αρχιτεκτονικών μελών, αλλά και για την αναπαράσταση των μνημείων. Για να διευκολυνθούν οι εργασίες δημιουργήθηκαν στον χώρο δύο (2) επίπεδες εξέδρες διαστάσεων 5,00μ. x 5,00μ.

Στη μία από τις δύο εξέδρες συγκεντρώθηκε υλικό που συγκροτούσε την κρηπίδα του θρόνου όπως την εμφανίζουν φωτογραφίες του 1920 στο Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο, πριν από την λεηλασία της για την οικοδόμηση της νεότερης εκκλησίας της Αγίας Κυριακής. Στην ίδια εξέδρα τοποθετήθηκαν λίθοι από μια είσοδο, από τις βαθμίδες ενός στυλοβάτη με το συνεχόμενο εσωτερικό δάπεδο, και από έναν τοίχο με την ευθυντηρία του, ενώ η αποκατάσταση ενός πολύλιθου επιτοίχιου θριγκού, από τον ανατολικό πιθανότατα τοίχο του θρόνου, πραγματοποιήθηκε στην αποθήκη της Ε’ ΕΠΚΑ. Προκειμένου να συσχετιστούν οι τοίχοι και οι κιονοστοιχίες των πτερών του θρόνου επισημάνθηκαν, διερευνήθηκαν και ερμηνεύθηκαν τα ίχνη από την επαφή των δοκίδων με τον επιτοίχιο θριγκό και τα γείσα. Η εργασία αυτή θα επιτρέψει να υπολογιστεί το πλάτος ενός από τα πτερά του θρόνου, καθώς και να αποκατασταθεί γραφικά μια, τουλάχιστον, από τις ομάδες των δοκίδων, για τις οποίες δεν διαθέτουμε το αρχικό μήκος. Στην δεύτερη εξέδρα συγκεντρώθηκαν και τοποθετήθηκαν δοκιμαστικά ορισμένοι από τους συσχετιζόμενους μεταξύ τους λίθους του κυκλικού βαθμιδωτού βωμού.

Προχώρησε η φωτογράφηση, σχεδιαστική αποτύπωση και τεκμηρίωση των εντοιχισμένων στην εκκλησία της Αγίας Κυριακής αρχιτεκτονικών μελών, καθώς και όσων απόκεινται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Σπάρτης. Τα εντοιχισμένα στην Αγία Κυριακή θραύσματα, πολλά από τα οποία είχαν μετρηθεί, σχεδιαστεί και ενταχθεί στη μελέτη της αναπαράστασης του Θρόνου από τον Εrnst Fiechter, είναι πάνω από 60. Το υλικό αυτό αντί να διαφυλαχτεί τεμαχίστηκε, τραυματίστηκε και χρησιμοποιήθηκε για την ανέγερση της σύγχρονης εκκλησίας. Εκκρεμεί, ακόμα, η αποτύπωση και η φωτογράφηση των μη ορατών επιφανειών στα αρχιτεκτονικά μέλη που βρίσκονται στην έκθεση του Αρχαιολογικού Μουσείου της Σπάρτης και την αποθήκη της Ε’ ΕΠΚΑ, δεδομένου ότι η σχετική εργασία απαιτεί την μετακίνησή τους.

Συνεχίστηκε η μελέτη των κροκαλοπαγών λίθων που συνθέτουν την κόγχη της παλαιότερης εκκλησίας της Αγίας Κυριακής. Διερευνάται, μάλιστα, η υπόθεση ότι μπορεί να συγκροτούσαν αρχικά ένα συνεχές θεμέλιο στην εσωτερική δομή του θρόνου για τα φέροντα στοιχεία των τοίχων του και το βάθρο του ξοάνου. Οι λίθοι αυτοί διασκορπίστηκαν όταν κατασκευάστηκαν τα ύστερα οικοδομήματα που αποκαλύφθηκαν στα τετράγωνα Θ-Ι 2 και Ν-Ξ 3-6. Από την ούτως ή άλλως δυσχερή ερμηνεία τους και την ακόμα πιο δυσχερή ερμηνεία και χρονολόγηση της κόγχης μπορεί να προκύψουν στοιχεία για την καταστροφή του θρόνου και του βάθρου του ξοάνου.

Οι ανασκαφικές τομές, τα αρχιτεκτονικά μέλη, καθώς και όσα ευρήματα συγκεντρώθηκαν κατά τις φετινές εργασίες, τεκμηριώθηκαν σχεδιαστικά, φωτογραφήθηκαν και ψηφιοποιήθηκαν. Για την πιο ολοκληρωμένη αποτύπωση του αρχαιολογικού χώρου και των έως σήμερα εργασιών πραγματοποιήθηκε η αεροφωτογράφηση του λόφου της Αγίας Κυριακής και της γύρω περιοχής, από τον φωτογράφο κ. Κώστα Ξενικάκη (βλ. συνημμένες φωτογραφίες).

Στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος και για να διευκολυνθούν οι εργασίες που διεξάγονται στον λόφο της Αγίας Κυριακής, το Μουσείο Μπενάκη προχώρησε το 2009 (σύμφωνα και με την έγκριση ΥΠΠΟ/ΓΔΑΠΚ/ΑΡΧ/Α2/Φ42/76784/2341/10.10.2008) στη σύνταξη ενός κτηματογραφικού πίνακα, απαραίτητου για την απαλλοτρίωση των κτημάτων που τον περιβάλλουν. Η αναγκαία αυτή εργασία είχε ως σκοπό την εκ νέου χάραξη των ορίων του αρχαιολογικού χώρου, για την προστασία και την τελική του ανάδειξη. Κατά τον Φεβρουάριο του τρέχοντος έτους ολοκληρώθηκαν οι διαδικασίες της αγοράς δύο (2) αγροτεμαχίων, εκτάσεως πέντε (5) συνολικά στρεμμάτων, που συνορεύουν άμεσα προς τα ανατολικά και ανήκαν στην ενορία της Ζωοδόχου Πηγής Ριβιωτίσσης και στον κύριο Ευάγγελο Τράγκα. Παράλληλα, ολοκληρώθηκαν οι απαιτούμενες ενέργειες για την μεταβίβαση και δωρεά τους δια της Ε’ ΕΠΚΑ στο Υπουργείο Πολιτισμού, ενώ ταυτόχρονα άρχισαν, για τον ίδιο σκοπό, οι διαδικασίες για την αγορά αγροτεμαχίων που συνορεύουν με τον αρχαιολογικό χώρο στα νότια. Κατά μήκος του νέου ανατολικού ορίου και για να συγκρατηθούν τα χώματα των ανασκαφών, κατασκευάστηκε τοίχος από αργούς λίθους διαστάσεων 20,00μ. Χ 1,50μ. Χ 0,50μ.

Λόγω των αντιδράσεων της 5ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Σπάρτης, της Μητροπόλεως Μονεμβασίας και Σπάρτης και του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων, δεν κατέστη δυνατή η αποτοίχιση των αρχιτεκτονικών μελών από τις εκκλησίες του Προφήτη Ηλία και των Αγίων Θεοδώρων, παρά την έγκριση της σχετικής μελέτης από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο τον Μάιο του τρέχοντος έτους.

Ο διευθυντής του Ερευνητικού Προγράμματος Αμυκλών, καθ. Άγγελος Δεληβορριάς, παρουσίασε τα συμπεράσματα των ερευνών του διαστήματος 2005-2010 σε ομιλία που οργανώθηκε από την Πνευματική Εστία Σπάρτης και πραγματοποιήθηκε την 1η Οκτωβρίου 2010 στους χώρους της στη Σπάρτη.