Kατά το έτος 2011 και σύμφωνα με την υπ’ αριθμ. ΥΠΠΟ/ΓΔΑΠΚ/ΑΡΧ/Α2/Φ2/113171/1872/4.8.2011 απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού, στο σπαρτιατικό ιερό του Αμυκλαίου Απόλλωνα, πραγματοποιήθηκαν οι εξής εργασίες:

A) Ανασκαφικές εργασίες.
1. Συνεχίστηκε η διερεύνηση στο βόρειο τμήμα του ιερού και συγκεκριμένα στην περιοχή μεταξύ των ερειπίων από κατασκευές της ύστερης αρχαιότητας και της εκκλησίας της Αγ. Κυριακής (τετράγωνα Μ5-7, Ι-Λ6-7), για τον εντοπισμό τυχών άλλων επεμβάσεων. Στα τετράγωνα Μ5-6, νοτίως των ύστερων οικοδομικών καταλοίπων, αποκαλύφθηκε σε ελάχιστα υψηλότερο επίπεδο οριζόντια επιφάνεια το δάπεδο της οποίας καλύπτεται από λεπτό στρώμα ασβεστοκονιάματος. Η επίπεδη αυτή επιφάνεια ορίζεται προς νότο από ένα λάξευμα (πλάτους 1μ. και βάθους 0,20μ.) επί του φυσικού εδάφους που καλύπτει το νότιο όριο του τετραγώνου Μ5 σε ολόκληρο το μήκος και την προέκτασή του προς τα ανατολικά, στο τετράγωνο Μ6. Εκεί βρέθηκαν δύο αδρά δουλεμένοι ογκόλιθοι σε άνοιγμα εντός του φυσικού κροκαλοπαγούς πετρώματος. Το λάξευμα αυτό έχει έως τώρα αποκαλυφθεί σε μήκος 7μ., δεν αποκλείεται να αποτελούσε την τάφρο για τη θεμελίωση ενός τοίχου ο οποίος όριζε προς την κορυφή του λόφου τον επίπεδο χώρο των τετραγώνων Μ5-6. Ο ίδιος χώρος επεκτείνεται προς τα ανατολικά, στο μέσο όμως του τετραγώνου Μ6 διαπιστώθηκε η καταστροφή του από κατολίσθηση. Απομένει να διευκρινιστεί το δυτικό του πέρας, στο τετράγωνο Μ4, όπου και υπολείπονται επιπλέον ανασκαφικές εργασίες (τετράγωνα Μ1-3).

Στο κέντρο, περίπου, του τετραγώνου Λ6 εντοπίστηκε και αποκαλύφθηκε ένα ακόμη κυκλικό όρυγμα, το οποίο, σε αντίθεση με τα υπόλοιπα, είχε διανοιχθεί επί του φυσικού πορώδους υπεδάφους και όχι εντός του κροκαλοπαγούς όγκου του λόφου. Τα τοιχώματα είναι επενδυμένα με αργούς λίθους μεσαίου μεγέθους. Με παρόμοιους αργούς λίθους και μαλακά κιτρινόφαια χώματα ήταν καλυμμένο το εσωτερικό του. Μόνο στο κατώτερο επίπεδο αφαιρέθηκε στρώμα πάχους περίπου 0,15μ. από μαλακά σκούρα χώματα με στάχτη.
Στη ΒΑ γωνία του τετραγώνου Ι6 και την ΝΑ του τετραγώνου Κ6, έξω από τον βόρειο τοίχο της εκκλησίας της Αγ. Κυριακής, στο μέσον περίπου της διαδρομής του, αποκαλύφθηκε το δυτικό τμήμα της θεμελίωσης μιας αψίδας. Το σωζώμενο τμήμα της είναι κατασκευασμένο από αργούς λίθους μικρού και μεσαίου μεγέθους με συνεκτικό υλικό ασβεστοκονίαμα και χαλίκια. Το απροσδόκητο αυτό εύρημα μπορεί να αποδοθεί στην αψιδωτή οικοδομή που είχε ανασκάψει ο Χ. Τσούντας το 1890 και καταστράφηκε κατά την ανέγερση της νέας εκκλησίας (Χρ. Τσούντας, Εκ του Αμυκλαίου, ΑΕ 1892, 9-11, εικ. στη σελ. 1.). Λόγω της τεχνικής, του σχήματος και των διαστάσεών της μπορεί ακόμα να συγκριθεί με την αψίδα που σώζεται σε μια συμμετρικά αντίστοιχη θέση περίπου 20μ. νοτιότερα και ακουμπάει στην κρηπίδα του θρόνου. Από την ανασκαφήσα περιοχή συγκεντρώθηκε μικρή σχετικά ποσότητα κεραμικής των προϊστορικών έως βυζαντινών χρόνων, δύο θραύσματα πήλινων ζωόμορφων ειδωλίων και ένα νόμισμα βυζαντινής εποχής.

2. Προκειμένου να ενοποιηθούν οι περιοχές όπου τοποθετούνται τα δύο σημαντικότερα αρχιτεκτονήματα του ιερού, ο θρόνος και ο βωμός, αλλά και να συνεχιστεί η διερεύνηση της κορυφής του λόφου, η ανασκαφή επεκτάθηκε στα τετράγωνα Ζ2-4 και Η3-4. Η στρωματογραφία αποδείχθηκε εδώ εξαιρετικά ταραγμένη, λόγω και των παλαιότερων ανασκαφικών τομών που είχαν πραγματοποιήσει ο Χρήστος Τσούντας το 1890 και o Ernst Fiechter το 1907. Ο όγκος των χωμάτων που αφαιρέθηκε, πάχους από 0,20 μ. έως 1,00 μ., ανήκε εξ ολοκλήρου σε στρώμα νεότερης επίχωσης με πολλά σύγχρονα αντικείμενα, καρφιά, θραύσματα κεραμίδων και κομμάτια ασβεστοκονιάματος. Κάτω από την επίχωση αυτή και σε όλη την ανεσκαμμένη έκταση, εκτός του τετραγώνου Ζ2, αποκαλύφθηκε ένα συμπαγές στρώμα με βότσαλα. Όπως και στην περιοχή του θρόνου που διερευνήθηκε κατά το παρελθόν διαπιστώθηκε ότι το στρώμα αυτό αντιπροσωπεύει το ανώτερο σωζώμενο επίπεδο της φυσικής επιφάνειας του λόφου. Κατά μήκος του ανατολικού ορίου των τετραγώνων Ζ-Η4 αποκαλύφθηκε μακρόστενο όρυγμα πλάτους 1μ. και βάθους 0,50μ. που συναντά προς νότο τους μεγάλους ασβεστολιθικούς δόμους, τους τοποθετημένους σε ορθή γωνία στο ΒΑ τμήμα του τετραγώνου Ε4. Υπολείπεται η διερεύνηση του ορύγματος προς βορρά. Κατά την αφαίρεση του στρώματος της σύγχρονης επίχωσης στο τετράγωνο Ζ4 εντοπίστηκαν δύο θραύσματα μαρμάρινων αρχιτεκτονικών μελών του θρόνου, ενός δωρικού κιονοκράνου και πλάκας στυλωβάτη με ίχνη τόρμου.

Στα τετράγωνα Ζ3-4 εντοπίστηκαν δύο (2) κατεστραμμένες ταφές από τις οποίες η μια σώζει εν μέρει τοιχώματα με αργούς λίθους, ενώ η άλλη – στο μέσο του νοτίου ορίου του τετραγώνου Ζ3 – θραύσματα από αρχιτεκτονικά μέλη του θρόνου (δοκίδες και ορθοστάτες). Στην ίδια περιοχή ανασκάφηκαν επιπλέον πέντε (5) κυκλικά ορύγματα κενά, όμοια με αυτά που είχαν βρεθεί ανάμεσα στην κρηπίδα του θρόνου και την εκκλησία της Αγίας Κυριακής κατά τις εργασίες των τελευταίων ετών. Από το τετράγωνο Ζ3, γύρω από το κυκλικό όρυγμα που αποκαλύφθηκε στο μέσο περίπου του βορείου ορίου του, προέρχονται αρκετά χάλκινα σωληνωτά εξαρτήματα περιδεραίου, δύο κογχύλια και μια χάνδρα φαγεντιανής. Μεταξύ των ευρημάτων που συγκεντρώθηκαν από τον υπόλοιπο χώρο του τετραγώνου ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ένα χάλκινο αντικείμενο με τέσσερεις συμμετρικές αποφύσεις (λείπει η μία) που συνδέονται μεταξύ τους και απολήγουν σε κεφαλές φιδιών, ένα θραύσμα από κορμό τροχήλατου πήλινου ειδωλίου ταύρου υστερομυκηναϊκής εποχής, ένα όστρακο γεωμετρικής εποχής με ανδρική μορφή από παράσταση χορού, τα αποτμήματα ενός μικρού ιωνικού κιονοκράνου και ενός αράβδωτου κιονίσκου.

Στο τετράγωνο Ζ2 ιχνηλατήθηκε συστηματικά η επιφάνεια, για τον εντοπισμό πιθανών λαξευμάτων από την υποδοχή της θεμελιώσεως του κυκλικού βαθμιδωτού Βωμού. Η αφαίρεση όμως της σύγχρονης επίχωσης δεν ολοκληρώθηκε, ώστε να αποκαλυφθεί και εδώ το ίδιο συμπαγές στρώμα με τα βότσαλα, ή να φανούν κάποια ίχνη από την θεμελίωση της κατασκευής. Το στρώμα σύγχρονης επίχωσης, πάχους από 0,20 έως 0,50μ. απέδωσε έναν μεγάλο αριθμό θραυσμάτων γεωμετρικής κεραμικής, δύο πήλινα ανθρωπόμορφα ειδώλια υστερομυκηναϊκής και γεωμετρικής εποχής, χάλκινους σφικωτήρες και μια λίθινη χάνδρα.

3. Με στόχο τη μελλοντική εργαστηριακή ανάλυση, την τελική μελέτη και την επίλυση ζητημάτων σχετικών με τη χρονολόγηση των πέντε (5) ταφών που εντοπίστηκαν κατά τις εργασίες του 2009 στο τμήμα μεταξύ της κρηπίδας του θρόνου και της εκκλησίας της Αγίας Κυριακής (τετράγωνα Ε-Ζ 5-6), αφαιρέθηκαν οι σκελετοί και μεταφέρθηκαν σε ειδικά κιβώτια στην αποθήκη της Ε’ ΕΠΚΑ.

4. Πραγματοποιήθηκαν δοκιμαστικές τομές στη νοτιοδυτική πλευρά του μνημειακού περιβόλου-αναλημματικού τοίχου (τετράγωνα Α2, 3 και 6). Οι εργασίες αυτές κρίθηκαν αναγκαίες για την πλήρη αποκάλυψη της δομής του τοίχου, της τάφρου θεμελίωσης, της επιφάνειας του φυσικού βράχου επί της οποίας εδραζόταν, καθώς και για την επίλυση ζητημάτων σχετικών με τη χρονολόγησή του. Στο τετράγωνο Α2 εξωτερικά της γωνίας που σχηματίζει ο περίβολος στο σημείο αυτό, αφαιρέθηκε επίπεδη ασβεστολιθική πλάκα διαστάσεων 2,30μ. Χ 1,20μ. που ακουμπούσε στους δόμους της μνημειακής κατασκευής. Κάτω από την πλάκα και γύρω από τον κατώτερο γωνιακό δόμο της θεμελίωσης αποκαλύφθηκε όρυγμα σε σχήμα Γ μήκους 1,30μ., πλάτους 0,40μ και βάθους 0,50μ.

Στο εσωτερικό του περιβόλου, εντός των χώρων που σχηματίζουν οι αντιρρήδες στη ΒΑ γωνία των τετραγώνων Α2 και Α3, αφαιρέθηκε στρώμα επίχωσης πάχους περίπου 0,20μ. και αποκαλύφθηκε η συμπαγής δομή της κατασκευής, όμοια με αυτή που είναι ήδη ορατή στο υπόλοιπο τμήμα του τοίχου.

Για τους ίδιους λόγους έγιναν και άλλες δύο τομές. Η πρώτη διαστάσεων 0,60μ.Χ0,30μ.Χ0,50μ. στο εσωτερικό του περιβόλου και την κατώτερη στρώση της θεμελίωσής του στο τετράγωνο Α5. Η δεύτερη, μήκους 1,50μ., πλάτους 0,60μ. και βάθους 0,30μ., κατά μήκος του δυτικού ορίου του τετραγώνου Α6 και έξω από το κατώτερο σωζώμενο τμήμα του περιβόλου. Και από τις δύο τομές συγκεντρώθηκε ελάχιστη κεραμική των γεωμετρικών, αρχαϊκών και κλασικών χρόνων.
B) Συγκολλήσεις, αποκαταστάσεις και δοκιμαστικοί συσχετισμοί αρχιτεκτονικών στοιχείων.
Κατά την φετινή χρονιά συνεχίστηκαν οι συγκολλήσεις θραυσμάτων από αρχιτεκτονικά μέλη του θρόνου τόσο στον αρχαιολογικό χώρο όσο και στην αποθήκη της Ε’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων. Η εργασία αυτή έγινε από τον έμπειρο μαρμαροτεχνίτη Δημήτρη Λάμπρου με την εποπτεία του Θέμη Μπιλή και της Μαρίας Μαγνήσαλη και αποβλέπει στην αποκατάσταση της δομικής αυτοτέλειας των συστατικών του μνημείου. Χρησιμοποιήθηκε τιτάνιο με διαμόρφωση σπειρωμάτων σε διάφορες διατομές, τσιμέντο λευκό τύπου Portland και λεπτόκοκκη χαλαζιακή άμμος, ενώ, όπου κρίθηκε απαραίτητο, πάρθηκαν γύψινα εκμαγεία για να γίνουν οι συμπληρώσεις όσων τμημάτων έλειπαν με νέο μάρμαρο. Πιο συγκεκριμένα συγκολλήθηκαν:

1. μια πλάκα στυλοβάτη (βάση κίονα) με συμπλήρωμα μικρών διαστάσεων,
2. δύο θραύσματα από δοκίδα του θρόνου,
3. δύο σύνολα από κορωνίδες με δύο και τρία θραύσματα αντιστοίχως,
4. γείσο από τέσσερα θραύσματα που συγκολήθηκαν το 2010 και ένα μαρμάρινο συμπλήρωμα,
5. αποκαταστάθηκαν, επιπλέον, μερικώς με συμπληρώματα από νέο υλικό τρεις βαθμίδες του κυκλικού κλιμακωτού βωμού.

Οι αρχιτέκτονες Μαρία Μαγνήσαλη και Θεμιστοκλής Μπιλής συνέχισαν τις δοκιμαστικές τοποθετήσεις αρχιτεκτονικών μελών σε ορισμένα σύνολα από τα δομικά στοιχεία του θρόνου που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν κατά την τελική διαμόρφωση του αρχαιολογικού χώρου για την υπαινικτική ανάδειξη του μνημείου. Από την εργασία αυτή και τη μελέτη του σχετικού υλικού προέκυψαν νέα δεδομένα όχι μόνο για την ταύτιση διάσπαρτων αρχιτεκτονικών μελών, αλλά και για την αναπαράσταση του αρχιτεκτονήματος. Για το σκοπό αυτό μεταφέρθηκε από την αποθήκη της Ε’ ΕΠΚΑ στον αρχαιολογικό χώρο το κάτω τμήμα ενός κίονα, ο οποίος τοποθετήθηκε επί της βαθμίδας του στυλοβάτη. Το τμήμα αυτό, μαζί με τον ήδη αποκατεστημένο πολύλιθο επιτοίχιο θριγκό στην αποθήκη της Ε’ ΕΠΚΑ, θα επιτρέψουν να υπολογιστεί το πλάτος ενός από τα πτερά του θρόνου και να διευκολυνθεί η γραφική τουλάχιστον αποκατάσταση. Στην ίδια εξέδρα, τέλος, εναποτέθηκαν και οι δύο ορθοστάτες που συγκολήθηκαν κατά την διάρκεια του 2010.

Συνεχίστηκε η μελέτη των κροκαλοπαγών λίθων που συνθέτουν την κόγχη της παλαιότερης εκκλησίας της Αγίας Κυριακής. Διερευνάται η υπόθεση ότι μπορεί να συγκροτούσαν αρχικά ένα συνεχές θεμέλιο στο εσωτερικό του θρόνου για τα φέροντα στοιχεία του δαπέδου και των τοίχων του. Οι λίθοι αυτοί διασκορπίστηκαν όταν κατασκευάστηκαν τα ύστερα οικοδομήματα που αποκαλύφθηκαν στο βόρειο τμήμα του αρχαιολογικού χώρου. Από την ερμηνεία τους και την χρονολόγηση της κόγχης μπορεί να προκύψουν στοιχεία για την καταστροφή του θρόνου και του βάθρου που στήριζε το ξόανο.
Από τον καθηγητή κ. Μανόλη Κορρέ ολοκληρώθηκε η μελέτη των μεγάλου μεγέθους ασβεστολιθικών δόμων που τοποθετηθήκαν σε δεύτερη χρήση δυτικά της κρηπίδας του θρόνου. Από την έρευνα του κ. Κορρέ προέκυψε μια πρόταση για την αποκατάσταση του βάθρου που στήριζε το ξόανο του Απόλλωνα και, σύμφωνα με τον Παυσανία, περιέκλυε τον τάφο του Υάκινθου.
Οι ανασκαφικές τομές, τα αρχιτεκτονικά μέλη, καθώς και όσα ευρήματα συγκεντρώθηκαν κατά τις φετινές εργασίες, τεκμηριώθηκαν σχεδιαστικά, φωτογραφήθηκαν και ψηφιοποιήθηκαν. Προχώρησε η φωτογράφηση, η σχεδιαστική αποτύπωση και η τεκμηρίωση των εντοιχισμένων στην εκκλησία της Αγίας Κυριακής αρχιτεκτονικών μελών, καθώς και όσων απόκεινται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Σπάρτης.
Στο Μουσείο της Σπάρτης αναδιατάχθηκε η έκθεση των αρχιτεκτονικών μελών του Αμυκλαίου έτσι ώστε να ερευνηθεί διεξοδικότερα η κάτω επιφάνεια του γνωστού αρχιτεκτονικού μέλους (επιστυλίου) με την εγχάρακτη επιγραφή ΔΑΜΟΚΑΜΟΣ.

Γ) Άλλες εργασίες.

1. Πραγματοποιήθηκε έρευνα πεδίου σε μια ζώνη μέσου πλάτους περίπου 800μ. από το Aμυκλαίο και βορειότερα, παράλληλα προς την εθνική οδό Σπάρτης-Γυθείου και ανατολικά, έως τα νοτιότερα προάστια της σημερινής Σπάρτης (χείμαρρος Mαγουλίτσα). Ιδιαίτερη σημασία δόθηκε στις κοίτες των ενδιάμεσων ρεμάτων (Μυλοπόταμος, Σκατιάς, Μαγουλίτσα). Ο προσδιορισμός των γεωγραφικών συντεταγμένων της περιοχής και των υπό διερεύνηση θέσεων έγινε με τη βοήθεια δύο (2) φορητών συσκευών γεωαναφοράς (GPS), οι θέσεις αποτυπώθηκαν με ψηφιακές φωτογραφικές μηχανές, χωρίς να συγκεντρωθούν ευρήματα. Απώτερος στόχος της έρευνας είναι να χαραχθεί επί του εδάφους, έστω κατά προσέγγιση, η διαδρομή της από βορρά αρχαίας οδού-προσβάσεως στο Aμυκλαίο. Την ευθύνη της έρευνας έχουν οι συνεργάτες του Ερευνητικού Προγράμματος Αμυκλών κ. Γιάννης Α. Πίκουλας, Aν. Kαθηγητής Aρχαίας Eλληνικής Iστορίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, η κ. δρ. Ελένη Κουρίνου, Προϊσταμένη της Συλλογής Έργων Γλυπτικής του Eθνικού Αρχαιολογικού Mουσείου.
2. Οι νεότερες ανασκαφές στο ιερό του Αμυκλαίου Απόλλωνα στη Σπάρτη έφεραν στο φως σημαντική ποσότητα κεραμικής των Πρώιμων Ιστορικών χρόνων. Η μελέτη του υλικού αυτού, την ευθύνη της οποίας έχει η δρ. Βίκυ Βλάχου, επιβεβαιώνει, αντίθετα από παλαιότερες απόψεις, τη συνεχή χρήση του χώρου κατά τη μεταβατική περίοδο από την Ύστερη Εποχή του Χαλκού έως την Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου. Κεντρικό ζήτημα της μελέτης είναι η ανάδειξη του χαρακτήρα της τοπικής παραγωγής και η ένταξη της κεραμικής παραγωγής στο γενικότερο ιστορικό πλαίσιο της περιόδου. Από τον εντοπισμό εισηγμένης κεραμικής στις Αμύκλες διαπιστώνονται οι σχέσεις του ιερού με άλλα σημαντικά κέντρα της περιόδου, με το Άργος λ.χ. και την Κόρινθο. Οι εικονιστικές παραστάσεις, αν και αποσπασματικές, προσφέρουν σημαντικές πληροφορίες για τον χαρακτήρα της λατρείας των πρώιμων φάσεων του ιερού.
3. Στο πλαίσιο της μελέτης του υλικού που συγκεντρώθηκε στη διάρκεια του ερευνητικού προγράμματος δημιουργήθηκε μια νέα βάση δεδομένων η οποία σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε σε MySQL από την δρ. Σοφία Στάμου. Με την ολοκλήρωση ικανοποιητικού αριθμού καταχωρίσεων, η βάση θα είναι διαθέσιμη διαδικτυακά (προστατευμένη με κωδικό πρόσβασης) και το ευρετήριό της θα μεταφερθεί στον εξυπηρετητή του Μουσείου Μπενάκη με δυνατότητα απομακρυσμένης πρόσβασης από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς. Για την επίτευξη των παραπάνω θα οριστούν ομάδες χρηστών με δικαιώματα προσπέλασης και διαχείρισης των δεδομένων της βάσης, η οποία θα λειτουργήσει πιλοτικά στον δικτυακό τόπο του Ερευνητικού Προγράμματος. Παράλληλα θα πραγματοποιηθούν έλεγχοι σε τεχνικό και λειτουργικό επίπεδο, βελτιώσεις και αλλαγές όπου αυτό κριθεί αναγκαίο.
4. Στις 26 Μαΐου 2011 οργανώθηκε στο Μουσείο Μπενάκη επιστημονική ημερίδα με θέμα: «Το Ερευνητικό Πρόγραμμα Αμυκλών: Απολογισμός εργασιών 2005-2010». Στη συνάντηση τα μέλη της ερευνητικής ομάδας παρουσίασαν όλα τα δεδομένα από τις εργασίες και μελέτες που έχουν ως τώρα πραγματοποιηθεί στο πλαίσιο του προγράμματος.