Kατά το έτος 2015, σύμφωνα με την υπ’ αριθμ. Υ.ΠΟ.ΠΑΙ.Θ/ Γ.Δ.Α.Π.Κ/ΔΙ.Π.Κ.Α/Τ.Ε.Ε.Α.Ε.Ι/67356/16.9.2015 απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού, στο σπαρτιατικό ιερό του Αμυκλαίου Απόλλωνα πραγματοποιήθηκαν οι εξής εργασίες:

1. Ανασκαφικές εργασίες.
2. Στην κορυφή του λόφου και περίπου 7,00μ. βορειοδυτικά της εκκλησίας της Αγίας Κυριακής ολοκληρώθηκαν οι εργασίες αφαίρεσης του τελικού στρώματος επίχωσης από τα ορύγματα που είχαν εντοπισθεί και κατά το μεγαλύτερο μέρος αποκαλυφθεί, κατά τις εργασίες του 2013. Πιο συγκεκριμένα στα τετράγωνα Λ4 και Λ5 εντός του οκτώσχημου ορύγματος-εργαστηρίου αφαιρέθηκε στρώμα πάχους 0,40μ. αποτελούμενο από σύγχρονες επιχώσεις με πολύ μαλακά σχεδόν αμμώδη χώματα. Το στρώμα που αφαιρέθηκε περιείχε μεγάλη ποσότητα κεραμίδων στέγης, ελάχιστη ποσότητα κεραμικής και οστών, καθώς και μεμονωμένα μεταλλικά και γυάλινα αντικείμενα. Αξίζει να σημειωθεί ότι περισυλλέχθηκε μια αγνύθα, σε μια από τις πλευρές της οποίας είναι χαραγμένο το γράμμα Δ. Οι τελικές διαστάσεις του ορύγματος είναι: μήκ. 2,10μ. μεγ. πλ. 1,52μ., μεγ. βάθ. 1,51μ.

Στο κέντρο, περίπου, του τετραγώνου Λ4 ολοκληρώθηκε ο καθαρισμός του σπηλαιόμορφου ορύγματος διαστάσεων 1×1μ. και βάθους 1,10μ. Αφαιρέθηκε στρώμα πάχους περ. 0,10μ. από μαλακά καστανοκίτρινα χώματα, τα οποία περιείχαν αργούς λίθους, θραύσματα από κεραμίδες στέγης, μικρή ποσότητα οστών και ίχνη κάρβουνου. Το ότι το όρυγμα αυτό χρησιμοποιήθηκε σε δεύτερη φάση και ως ταφή, υπογραμμίζει ο εντοπισμός της κάτω γνάθου και οστών από το στέρνο ανθρώπινου σκελετού κατά μήκος του δυτικού ορίου του ορύγματος.

Ένα ακόμη σπηλαιόμορφο όρυγμα είχε εντοπισθεί το 2013 στο κέντρο, περίπου, του δυτικού ορίου του τετραγώνου Λ4. Εντός του ορύγματος αφαιρέθηκε το υπολειπόμενο στρώμα πάχους περ. 0,35μ. από σκούρα μαλακά, καστανόφαια χώματα που περιείχαν ίχνη κάρβουνου, αρκετή ποσότητα θραυσμάτων από κεραμίδες στέγης, οστών, οστρέων και οστράκων με ενίοτε καμένη επιφάνεια. Ενσωματωμένο το όρυγμα μέσα στο φυσικό πορώδη βράχο έχει σχήμα κυλινδρικό και πυθμένα σχεδόν επίπεδο, με μέγιστο βάθος 1,20μ. και διάμετρο 1,11μ. Επιπλέον, σε βάθος 0,80μ. από την επιφάνεια του εδάφους, αποκαλύφθηκε ένα ιωνικό κιονόκρανο με αποκεκρουμένες τις γωνίες του, τοποθετημένο ανάποδα διαστάσεων: μήκος 0,40μ., πλάτος 0,40μ. και διάμετρο 0,50μ. Ο συνδυασμός των αρχιτεκτονικών μελών με τα ίχνη καύσης μέσα στο όρυγμα επιτρέπει την υπόθεση ότι στο σημείο αυτό λειτουργούσε ασβεστοκάμινος κατά τη βυζαντινή εποχή.

Αμέσως δυτικά της εισόδου της εκκλησίας της Αγίας Κυριακής, σε απόσταση περίπου 5,00μ., είχε εντοπιστεί το 2012 κάθετο κυκλικό όρυγμα. Κατά τις φετινές εργασίες αφαιρέθηκε και το τελευταίο στρώμα επίχωσης πάχους 0,10μ. με καστανά χώματα και ελάχιστη κεραμική. Οι διαστάσεις του ορύγματος είναι 2,00μ. ύψος και 1,00μ. η διάμετρος του επίπεδου πυθμένα.

2. Μετά την αποκάλυψη της μνημειακής εισόδου στο ΒΔ τμήμα του λόφου κατά το 2013 και τον εντοπισμό της συνέχειας του περιβόλου από το σημείο αυτό προς τα νοτιοδυτικά, οι φετινές εργασίες επικεντρώθηκαν στην αποκάλυψη α) της πορείας του περιβόλου και β) τυχόν άλλων οικοδομημάτων στην ευρύτερη περιοχή.

Στα τετράγωνα Μ-Ν 1,-1 ήρθαν στο φως κατάλοιπα μιας τετράγωνης δεξαμενής ρωμαϊκών χρόνων η οποία εφαπτόταν στην εξωτερική, δυτική πλευρά του περιβόλου. Η κατασκευή πρέπει να ήταν κλειστή, με είσοδο πιθανότατα από τα άνω αφού στους τοίχους δεν εντοπίζεται κανένα άνοιγμα. Το εσωτερικό της δεξαμενής καλυπτόταν εξολοκλήρου από ένα στρώμα καταστροφής αφού ανάμεσα στα χώματα κυριαρχούν θραύσματα από πήλινες κεραμίδες δαπέδου και στέγης, μεγάλα κομμάτια ασβεστοκονιάματος και υδραυλικού κονιάματος, καθώς και αργοί λίθοι, τμήματα δηλαδή που αποτελούν μέρος της ανωδομής των τοίχων.

Το δάπεδο σώζεται σε πολύ καλή κατάσταση και αποτελείται από τετράγωνες πήλινες κεραμίδες διαστάσεων 0,30×0,30μ., οι οποίες συνδέονται μεταξύ τους με κονίαμα. Στο σημείο επαφής με τους τοίχους το δάπεδο περιτρέχει μια πήλινη κορνίζα ύψους 0,06μ. και πάχους 0,08μ. Στο μέσον της δυτικής πλευράς εντοπίστηκε κυκλική οπή απορροής υδάτων και στο κέντρο περίπου της επιφάνειας του δαπέδου και προς τα βορειοανατολικά ένα κυκλικό άνοιγμα στο οποίο είχε τοποθετηθεί μια πήλινη λεκάνη.

Εντός της λεκάνης, διαμέτρου 0,37μ. (διάμετρος πυθμένα 0,20μ.) και βάθους 0,22μ., ήταν τοποθετημένη μια πήλινη φιάλη που φέρει εσωτερικά και εξωτερικά ερυθρή στίλβωση (terra sigilata). Ο πυθμένας του αγγείου εσωτερικά φέρει ενσφράγιστη διακόσμηση με σειρά λεπτών φύλλων. Την λεκάνη κάλυπτε εξολοκλήρου ένα δωρικό κιονόκρανο διαστάσεων 0,60×0,60μ. και διάμετρο 0,34μ., που ανήκει στον τύπο του κιονόκρανου με υποτραχήλιο και ζώνη αστραγάλων. Το μέλος αυτό ανήκε τυπολογικά και χρονολογικά με βεβαιότητα στο θρόνο και συμπληρώνει ένα αντίστοιχο, αλλά αποσπασματικά σωζόμενο, στο αρχαιολογικό μουσείο της Σπάρτης.

Οι τοίχοι της δεξαμενής πάχους από 1,10 έως 1,20μ. αποτελούνται από δύο μέρη: μια εσωτερική ζώνη πάχους περ. 0,35μ. από επάλληλες σειρές πήλινων κεραμίδων και ασβεστοκονίαμα ως συνδετικό υλικό, και εξωτερικά μια ισχυρότερη κατασκευή πάχους 0,60 έως 0,80μ. από αργολιθοδομή και ασβεστοκονίαμα. Το μέτωπο της εσωτερικής ζώνης καλύπτεται εξολοκλήρου από ερυθρό υδραυλικό κονίαμα. Ένα παχύ στρώμα ασβεστοκονιάματος συνδέει, τέλος, τα δύο μέρη μεταξύ τους. Στο μέσον του ανατολικού τοίχου εφάπτεται κάθετα ένας άλλος, μικρότερος, μήκους 1,34μ., πάχους 0,63μ. και ύψους 0,81μ. Βρίσκεται πάνω στον άξονα Α-Δ και η ανωδομή του αποτελείται από επάλληλες σειρές κεραμίδων και αργών λίθων με ασβεστοκονίαμα. Οι μακρές πλευρές του (βόρεια και νότια) καλύπτονται εξολοκλήρου από ερυθρό υδραυλικό κονίαμα. Στη δυτική στενή του πλευρά, που βλέπει στο εσωτερικό της δεξαμενής, σχηματίζονται τρεις σωζόμενες βαθμίδες. Ο εγκάρσιος αυτός τοίχος αποτελεί μεταγενέστερη προσθήκη αφού δεν ενώνεται οργανικά με τις υφιστάμενες δομές (κεραμίδες δαπέδου, κορνίζα, τοίχος), αλλά ακουμπάει πάνω σ’ αυτές. Προστέθηκε πιθανότατα σε δεύτερη φάση για να διευκολύνει την πρόσβαση στο εσωτερικό της δεξαμενής από τα ανατολικά.

Αμέσως νότια αυτής της δεξαμενής και ως συνέχεια του ανατολικού της τοίχου που ακουμπούσε και ενσωματωνόταν στην πορεία του περιβόλου, αποκαλύφθηκε σε μήκος 15μ. προς τα ΝΔ η πορεία του. Στα τετράγωνα Μ-1, Λ-1,-2 είναι ορατή η δομή και η χάραξη του μνημείου που έχει προσανατολισμό Β-Ν και συνολικό μήκος, με αφετηρία την πύλη του ιερού, περ. 25μ. Το φυσικό κιτρινωπό πορώδες και ενίοτε κροκαλοπαγές έδαφος είχε λαξευτεί προκειμένου να στηρίξει υπό μορφή αναβαθμού την υποθεμελίωση του περιβόλου στην περιοχή αυτή, παρόμοια με την εικόνα στα αντίστοιχα τμήματα του μνημείου στη Ν και Α πλαγιά του λόφου. Κατά τόπους σώζεται και η κατώτερη σειρά της θεμελίωσης του περιβόλου αποτελούμενη από αδρούς σχιστόλιθους μεγάλου μεγέθους τοποθετημένους σε σειρά. Με την ολοκλήρωση των εργασιών στο σημείο αυτό γίνεται φανερό ότι η κατασκευή του περιβόλου είχε καταρρεύσει και το οικοδομικό του υλικό είχε λεηλατηθεί σε μεταγενέστερη φάση.

3. Με στόχο τον εντοπισμό τμημάτων του περιβόλου στη δυτική πλευρά του λόφου και αμέσως εξωτερικά της περίφραξης του αρχαιολογικού χώρου, διερευνήθηκαν δοκιμαστικά τα τετράγωνα Ι-Θ -5,-6, Η-6,-7. Λόγω της ισχυρής κλίσης στο σημείο αυτό το πάχος του στρώματος επίχωσης που αφαιρέθηκε κυμάνθηκε από 0,10-0,40μ. Αμέσως κάτω από την επίχωση αποκαλύφθηκαν σε μήκος 9,10μ. και μέγιστο πλάτος 2,94μ. οι λίθοι των κατώτατων σειρών της κατασκευής του τείχους/περιβόλου, οι οποίοι στην πλειοψηφία τους είναι επεξεργασμένοι ασβεστόλιθοι αλλά και κροκαλοπαγείς λίθοι και ελάχιστοι πωρόλιθοι. Τόσο το υλικό όσο και ο τρόπος κατασκευής του τείχους και οι διαστάσεις του στο σημείο αυτό ακολουθούν τους ίδιους κανόνες ανωδομής του περιβόλου όπως και τα άλλα τμήματά του κατά μήκος της ανατολικής πλευράς του λόφου. Επιπλέον, ο προσανατολισμός της κατασκευής στο τμήμα αυτό από βορρά προς νότο μας επιτρέπει να το συσχετίσουμε με το άλλο τμήμα του περιβόλου που ανασκάφτηκε βορειότερα στα τετράγωνα Λ,Μ,Ν, αφού δημιουργεί μαζί με αυτά ένα ενιαίο τμήμα που οριοθετεί το ιερό στη δυτική πλευρά του λόφου.

Στις εργασίες που διενεργήθηκαν σε όλες τις ανασκαφικές τομές συγκεντρώθηκε μεγάλος αριθμός κινητών ευρημάτων, κυρίως κεραμική αλλά και ευρήματα μικροτεχνίας καθώς και χάλκινα και ελαφαντοστέινα αντικείμενα. Χρονολογικά καλύπτουν όλο το φάσμα της ζωής του χώρου από τα προϊστορικά χρόνια μέχρι και τα βυζαντινά, και αναφέρονται στην κατηγορία των αναθηματικών –λατρευτικών έργων και αυτή των χρηστικών αντικειμένων.

Β) Άλλες εργασίες.

1. Για την αρτιότερη προετοιμασία της ανασκαφικής διερεύνησης στις υπό απαλλοτρίωση εκτάσεις του αρχαιολογικού χώρου δυτικά του Αμυκλαίου (όπου εικάζεται ότι υπήρχαν τα βοηθητικά κτίρια του ιερού), ολοκληρώθηκε από τον δρ. Λάζαρο Πολυμενάκο, γεωλόγο-γεωφυσικό, η γεωφυσική έρευνα που περιελάμβανε μαγνητικές και ηλεκτρικές τεχνικές με υπεδάφειο ραντάρ (G.P.R.) και στόχευε: α) στη χαρτογράφηση του υπεδάφους για τον εντοπισμό και την οριοθέτηση αρχαιολογικών μνημείων, β) στον υπολογισμό του βάθους των αρχαιολογικών μνημείων και των επιπέδων κατοίκησης, και γ) στην επεξεργασία των δεδομένων και την ένταξή τους στο γεωγραφικό σύστημα πληροφοριών (G.I.S.) του ερευνητικού προγράμματος. Αποτέλεσμα των παραπάνω εργασιών ήταν ο εντοπισμός κτιριακών λειψάνων και τοιχοδομών, καθώς και ο υπολογισμός του βάθους τους. Μετά από την επεξεργασία των γεωφυσικών μετρήσεων οι σχετικοί χάρτες έδωσαν συντεταγμένες υποψήφιων υπεδάφειων στόχων αρχαιολογικού ενδιαφέροντος.

2. Για πρώτη φορά ο αρχαιολογικός χώρος και τα μνημεία του αποτυπωθήκαν και τεκμηριωθήκαν με τη μέθοδο της τρισδιάστατης σάρωσης και την τεχνολογία του laser scanner. Την εργασία αυτή, καθώς και την γεωδαιτική μελέτη και την καταχώρηση των αποτελεσμάτων σε μια βάση χωρικών δεδομένων, πραγματοποίησαν οι Καθηγητές κ.κ. Αντρέας Τσάτσαρης και Βασίλης Παγούνης από το Ερευνητικό Εργαστήριο Γεωχωρικής Τεχνολογίας του Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών και Μηχανικών Τοπογραφίας και Γεωπληροφορικής του ΤΕΙ Αθηνών.

Ένα ακόμα σημαντικό ζήτημα που αντιμετώπισε η παρούσα έρευνα ήταν η διαχείριση των αποτελεσμάτων από τις μετρήσεις με τον οπτικό σαρωτή στο περιβάλλον ενός Συστήματος Γεωγραφικών Πληροφοριών. Με αυτό τον τρόπο ολοκληρώθηκε η τεκμηρίωση όχι μόνο των ίδιων των μνημείων, αλλά και του περιβάλλοντος χώρου του.

3. Μια από τις προτεραιότητες του Ερευνητικού Προγράμματος Αμυκλών είναι και η συλλογή πληροφοριών για το λόφο της Αγ. Κυριακής από τους κατοίκους των γειτονικών οικισμών ώστε να χρησιμοποιηθούν στις δράσεις διαχείρισης και ανάδειξης του αρχαιολογικού χώρου. Για τον σκοπό αυτό διενεργήθηκε φέτος για πρώτη φορά μια έρευνα κοινού στην τοπική κοινωνία των Αμυκλών από την οποία συγκεντρώθηκαν 130 ερωτηματολόγια. Η εργασία αυτή εντάσσεται στο επιστημονικό πεδίο της δημόσιας αρχαιολογίας που αποσκοπεί σε μια ολιστική, πολιτισμική ερμηνεία των αρχαιολογικών χώρων, καθώς εμβαθύνει σε θέματα όπως αξίες, πεποιθήσεις, πολιτιστικές πρακτικές, χρήση της γης, κ.λπ., που χαρακτηρίζουν το αρχαιολογικό περιβάλλον και την κοινωνία που το πλαισιώνει.